چکیده:
در این مقاله با استفاده از منابع موجود کتابخانه ای به بررسی و مرور زندگی اجتماعی و سیاسی آیت الله محمدعلی اراکی پرداخته ایم. آیت الله اراکی از مراجع دینی هم نسل امام خمینی و روحانیان مطرح غیرسیاسی معاصر است که بیشتر عمر خود را صرف امور معنوی و علوم حوزوی کرد. مسیله اصلی در این مقاله، بررسی مواضع سیاسی او و نسبتش با نهضت امام خمینی و نظام جمهوری اسلامی بوده است. مطالعات این پژوهش نشان داد آیت الله اراکی به سه دلیل از ورود به سیاست دوری جست: 1. روحیه شخصی او که به عزلت گزینی گرایش داشت، 2. تجربه تلخ مشروطه و شکستی که روحانیت در آن مقطع مهم تاریخ معاصر خورد و 3. تاثیر استادش، آیت الله شیخ عبدالکریم حایری، که او نیز از علمای غیرسیاسی بود. باوجود این، آیت الله اراکی با حرکت کلی انقلاب همسو بود و با تاسیس جمهوری اسلامی برای تقویت آن تلاش کرد.
خلاصه ماشینی:
ازسوي ديگر، چون حاج شيخ در بين علماي آن زمان داراي شهرت بود، با برپايي کلاس ها از شهرهاي اطراف به مجالس درسي وي شتافتند و چنان استقبالي از محافل درسي او شد که از کثرت جمعيت طلاب ، آيت الله حائري شب ها در مسجد کوچک عشقعلي درس اصول مي گفت و روزها جلسه استفتاي خود را با حضور سيد محمدتقي خوانساري ، محمدعلي اراکي ، آقا شيخ حسن نويسي ، حاج ميرزا محمود روحاني و ميرزا محمدتقي اشراقي در خانه آقا سيد علي بلورفروش برگزار مي کرد (دواني ، ١٣٧٥: ١٠٦).
آيت الله اراکي در خاطره اي جو حاکم بر آن دوران را چنين به تصوير مي کشد: «در مجلسي که سيد محمدتقي خوانساري و من بوديم ، دکتر مدرسي مطلبي را براي سيد محمدتقي نقل مي کرد؛ مي گفت : وکيل قم که پسر حاج سيد جواد قمي بود، به من عرض کرد که رضاشاه گفت : اگر نفس مي کشيد حاج شيخ عبدالکريم ، يک کلمه اي مي گفت ، فوري ماشين در خانه اش حاضر مي کردم و مي فرستادمش آنجايي که عرب ني ٤٣ مي اندازد، يعني او را هم مثل آقا سيد حسن مدرس به قتل مي رساند و آن وقت آيا ديگر اثري براي حوزه باقي مي ماند؟ اصلا و ابدا (مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي ، ١٣٩٦: ٢٥٨).