چکیده:
شمال غرب ایران و قفقاز جنوبی ازلحاظ زیست محیطی، شرایط نسبتا مناسبی برای شکلگیری استقرارهای باستانی دارند؛ ازجمله میتوان به حوضه دریاچه ارومیه و سواحل ارس در شمال غرب ایران و حوضههای رود کورا، میل مغان (مناطق کوهستانی) در منطقه قفقاز جنوبی اشاره کرد. شواهد باستان شناختی و تحقیقات انجام یافته اخیر در دو حوزه جغرافیایی، اشتراکات و تشابهات فرهنگی دوره مذکور را به میان میگذارد. هدف اصلی در این مقاله، معرفی محوطهها و سنتهای سفالی و مشخص ساختن توالی گاهنگاری در مناطق موردمطالعه است. برای دستیابی به تعاملات فرهنگی در حوزه جغرافیایی موردمطالعه در دوره مس وسنگ پرسشهای ذیل مطرح میگردد؛ وضیعت توالی گاهنگاری در دو حوزه فرهنگی چگونه است؟ فرضیه اصلی در این ارتباط، وجود گاهنگاری (آغاز و پایان دوره مس وسنگ) تقریبا همسان در دو نقطه جغرافیایی است. لایههای استقراری و توالی سکونت از دوره نوسنگی به دوره مس وسنگ در محوطههای باستانی، موضوع تداوم و انتقال فرهنگی را چگونه نشان میدهد؟ نگارش پیش رو، با روش توصیفی-تحلیلی صورت میگیرد. به عنوان نتیجه نهایی میتوان به تشابهات و تفاوتهای دادههای باستان شناختی، ازجمله به ویژگیهای سفالی، ساختار معماری، تدفین و... اشاره کرد که با مطالعه محوطههایی مانند دالما تپه، کول تپه جلفا، دو گوز خوی و... در شمال غرب ایران و لیلا تپه، قالایری، پویلو تپه، بویوک کسیک، سویوق بولاق، بریکیل دیبی، کاوتسخوی، تخوت در منطقه قفقاز جنوبی به دست آمده است و ازلحاظ گاهنگاری از 5000 تا 3700/3600 پ. م. را شامل میشود.