چکیده:
شیخ طوسی از عالمان و متفکران بزرگ جهان اسلام در قرن پنجم هجری است.از استادانی چون شیخ مفید و سید مرتضی بهره علمی برد و از خرمن دانش او دهها تن از مجتهدان تراز اول خوشهچینی کردند.او آثاری در زمینههای مختلف علمی به دانش دوستان تقدیم کرد که هرکدام از آنها از منابع معتبر و بنیادین علوم اسلامی به شمار میرود.تفسیر گرانسنگ«تبیان»یکی از این نمونههاست.در بین روشهای تفسیری،رویکرد کلامی بیشتر مورد توجه شیخ طوسی بوده که بررسی تحلیلی و روششناختی آن،موضوع این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"درباره شیخ طوسی و تفسیرش تبیان!این شخصیت فرزانه و فقیه و مفسر، هم به لحاظ جایگاه علمی و تأثیرگذارش و هم بنابر اینکه تفسیرش از یک نظر اولین و تفسیر جامع شیعی است عنایت ویژه قرآنپژوهان را به خود معطوف ساخته است.
02 دسته دوم در تأیید نظریه خود دلایلی ارائه کردهاند از جمله اینکه آیاتی در قرآن ضرورت تدبر را مورد تأکید قرار داده است12و یا اینکه برخی صحابیان در تفسیر قرآن اختلاف داشتند و این اختلاف،تفاوت نوع استباط آنها را در فهم آیات قرآنی نشان میدهد.
62این مفسر بقیه آیات قرآنی را که یا ظاهرشان یا معنای باطنی آنها یکی است،مانند آیه 151 سوره انعام-که بحث حرمت قتل نفس در آن مطرح است-یا آیات مجملی که از طریق بیان پیامبر و امام معصوم فهمیده میشود-مثل آیاتی که در مورد نماز،حج،زکات است و با بیان معصوم تفصیل مییابد-و یا واژههایی که چند معنا دارند و یا آیاتی که با دلایل یا تبیین پیامبر(ص)و معصوم(دلیل شرعی)یا دلایل عقلی معلوم نگردد دارای وجوه مختلف بوده،با تأویل قابل فهماند،همه را قابل شناخت میداند.
72 از این نظر میتوان گفت شیخ طوسی در بحث تفسیر به رأی برای خود مبنایی دارد و با برداشت سطحی و ظاهری اهل حدیث و یا اخباریان که تدبر در قرآن را برنمیتافتند، مخالفت ورزیده است.
شاخصهای مباحث و یا ویژگیهای کلامی این تفسیر را میتوان به قرار ذیل دستهبندی کرد: الف:گزارش صرفنظریات متکلمان یکی از ویژگیها گزارش گفتههای متکلمان است،بدون اینکه هیچ نظری-اثباتا یا نفیا -در بحث موردنظر توسط مفسر صورت گرفته باشد؛برای مثال ذیل آیه 871 سوره اعراف که به امر هدایت و ضلالت مربوط میشود صرفا اقوال جبایی و بلخی را گفته است."