مطالعۀ بازنمایی انواع تقدس در نگاره‌های مکتب بغداد براساس هاله- موقعیت مقاله

بیان مسئله با روی کار آمدن عباسیان، پایتخت از دمشق به بغداد (نزدیک تیسفون پایتخت ساسانی) تغییر مکان داد و به‌دلیل حمایت سیاسی ایرانیان از عباسیان و نزدیکی جغرافیایی دو پایتخت عباسی و ساسانی، ویژگی‌های هنر ایرانی بر دیدگاه‌های زیبایی‌شناختی عباسی تأثیر گذاشت. از طرفی، قلمروی اسلامی در دوران عباسیان بسیاری از مناطق مسیحی‌نشین کلیسای شرق را نیز دربر می‌گرفت. با ورود رجل سیاسی مسیحی به دربار عباسیان، نگاره‌های خلفای عباسی، در کنار رجل سیاسی مسیحی در قصرهای سلطنتی عباسیان رخ نمود و در این دوره شاهد تلفیق‌های آغازین اسلام در نقوش آثار هنری اسلامی- مسیحی هستیم. ازجمله بروز و تجلی تقدس مذهبی در آثار هنری این دوره، وجود هالۀ دور سر اشخاص در مکتب بغداد است. پرسش اصلی پژوهش حاضر، در ‌خصوص نحوۀ هاله‌بخشی به افراد در تصاویر و آثار دورۀ عباسی است و اینکه هنرمند با چه رویکردی افراد را صاحب هاله کرده ‌است؟هدف: دستیابی به‌نحوۀ بازنمایی انواع هاله و به‌تبع آن، شناسایی انواع تقدس یا برتری سیاسی، مذهبی و مشاغل نزد خلفای عباسی، از اهداف اصلی این پژوهش است.روش پژوهش: پژوهش حاضر کیفی و مبتنی‌بر روش توصیفی- تحلیلی است. روش جمع‌آوری نمونه‌ها مبتنی‌بر اطلاعات کتابخانه‌ای است. نمونه‌های مورد مطالعه از بین کتب مصور مکتب بغداد دورۀ عباسی انتخاب شده‌ است.یافته‌ها: با استناد به نمونه‌های مطالعه ‌شده، و علی‌رغم این تصور که هالۀ دورِ سر، مختص افراد صاحب‌منصب و دارای قدرت سیاسی یا صرفاً مذهبی است، هنرمند دورۀ عباسی با ترسیم هاله، به طبقه‌بندی افراد ازجمله حاکم، مبادرت ورزیده و آنان را در گروه‌های علمی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی طبقه‌بندی کرده و جهت برجسته ‌کردن هرکدام از افراد شاخص در زمینه‌های مذکور، آنان را با هاله‌های گوناگون محدود و مصور کرده است. به این ترتیب، افراد به‌واسطۀ جایگاه، موقعیت اجتماعی و مشاغل خود دارای هاله گردیده‌اند.

Problem Definition: When the Abbasids came to power, the capital was moved from Damascus to Baghdad (near Tisphon, the Sassanid capital), and due to the political support of the Iranians to the Abbasids and the geographical proximity of the two capitals, the characteristics of Iranian art influenced the Abbasid aesthetic views. On the other hand, the Islamic territory during the Abbasid era also included many Christian areas of the Eastern Church. With the arrival of the Christian politician to the Abbasid court, the images of the Abbasid caliphs appeared next to the Christian politicians in the royal palaces of the Abbasids, and in this period we witness the initial integration of Islam in the motifs of Islamic-Christian artworks. Regarding the emergence and manifestation of religious sanctity in the artworks of this period, a halo around the heads of individuals in the Baghdad school is prominent. The key question of the current research is: “How to assign a halo to people in the pictures and artworks of the Abbasid period, and with what approach did the artists design the halo around people”?Objective: The present research aims to find the way of representing the halo and, accordingly, identifying the sanctity or political, religious, and business superiority among the Abbasid caliphs.Research Method: The current research is qualitative and is conducted based on the descriptive-analytical method. The method of collecting samples is based on the library data. The studied samples are selected from the illustrated books of the Baghdad School of the Abbasid period.Results: The result of the present research, based on the studied samples, shows that although the halo around the head is reserved for people who hold positions and have political or religious power, by drawing the halo, the artist of the Abbasid period attempted to categorize people, including the ruler, and classified them into scientific, religious, political, and social groups. Moreover, to highlight each of the prominent people in the mentioned fields, the artist has limited and illustrated them with a different halo. Accordingly, people have a halo due to their status, social position, and jobs.

ترجمۀ انگلیسی این مقاله در همین شماره با عنوان زیر منتشر شده است مقاله پژوهشی Investigating the Representation of Sanctity Types in the Paintings of the Baghdad School Based on Halo-Stat مطالعۀ بازنمایی انواع تقدس در نگاره های مکتب بغداد براساس هاله - موقعیت چکیده بیان مسئله با روی کار آمدن عباسیان ، پایتخت از دمشق به بغداد (نزدیک تیسفون پایتخت ساسانی) تغییر مکان داد و به دلیل حمایت سیاسی ایرانیان از عباسیان و نزدیکی جغرافیایی دو پایتخت عباسی و ساسانی، ویژگیهای هنر ایرانی بر دیدگاه های زیباییشناختی عباسی تأثیر گذاشت . وجود هالۀ دور سر اشخاص ، تصاویر و تفاسیر ممکن از آن ، این فرصت را برای نگارندگان فراهم کرده تا از رهگذر مطالعۀ تصویر هاله به بررسی بازنمایی انواع تقدس نزد خلفای عباسی پرداخته و با مطالعۀ آثار هنری عمدتاً تصویری مکتب بغداد، در پی پاسخ به این سؤالات باشند که نحوة بازنمایی تقدس در شخصیت برخی از رجال عباسی چگونه بوده است ؟ و هنرمند چگونه از طریق استفادة بصری از هالۀ نور به تثبیت این تقدس کمک کرده است ؟ روش پژوهش از مکتب بغداد که بین سال های ١٣٣ تا ٦٥٦ ه . در میان پژوهش های انجام شده ، یکی از مقالات مرتبط با هاله ، مقالۀ «نیکخواه و پورمند» (١٣٩٠) با عنوان «بازشناسی نمادهای بنیادین مؤثر در شکل گیری هالۀ تقدس » است که به بررسی هالۀ تقدس و انواع تجلی آن از قبیل خورشید، دایره ، نور و آتش در تاریخ و به ویژه در ادیان پرداخته و هیچ اشاره ای به دورة عباسی نکرده است ؛ نتایج این پژوهش حاکی از این است که در هنر مذهبی، هاله جلوه ای از نور الهی است که در اطراف سر یا بدن شخص مقدس قرار میگیرد و قدرت ویژة او را نشان میدهد.