چکیده:
پژوهشهای صورتگرفته در زمینة بانکداری اسلامی، به دلیل ابتلا به اشکالات روشی و اشکالات ماهوی متعددی از قبیل عدم برخورداری از حجیت، عدم بهرهگیری از همه ظرفیتهای معارف اسلامی، ضعف کارآمدی، حفظ روح بانکداری ربوی و غیره، فاقد انطباق کامل با احکام شریعتند و در مرحلة اجرا نیز توفیق قابلتوجهی به دست نیاوردهاند. پژوهش پیشرو پس از معرفی و نقد روشهای موجود در اسلامیسازی بانک به ارائه روش مطلوب، ادله و آثار آن میپردازد و نشان میدهد که شیوة مطلوب اسلامیسازی بانک، سه مرحله دارد: مرحله نخست، معرفی نظام اقتصادی اسلام بر اساس مبانی و اهداف اسلامی و اصول استنباط شده با روش جامع استنباط در «فقه نظام»؛ مرحله دوم، کشف اصول کلی حاکم بر نهاد مالی مطلوب در این نظام و مرحله سوم، طراحی الگوی عملیاتی برای بانک اسلامی بر اساس اصول استخراج شده، تجارب موجود در نهادهای مالی، تکیه بر ظرفیتهای موجود و توجه به ملزومات اجرایی است. روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است.
حیث ان الابحاث التی تم اجراءها فی مجال الصیرفه الاسلامیه، تواجه اشکالات منهجیه و اشکالات جوهریه عدیده بما فیها عدم الحجیه، عدم استخدام کافه طاقات المعارف الاسلامیه، ضعف الفاعلیه، الاحتفاظ بروح الصیرفه الربویه و ما الی ذلک، فانها تفقد الانطباق التام علی احکام الشریعه و لم تحقق نجاحا لافتا للنظر فی مرحله التنفیذ. الدراسه الحالیه تهدف الی تعریف و انتقاد الاسالیب الموجوده فی اسلمه المصارف کما تقدم الاسلوب المطلوب بادلته و اثاره و تظهر ان لهذا الاسلوب فی اسلمه المصارف، ثلاثه مراحل: المرحله الاولی هی التعریف بنظام الاقتصاد الاسلامی وفقا للمبادي و الاهداف الاسلامیه و القواعد التی یستنتجها الاسلوب الشامل للاستنباط فی «فقه النظام»؛ المرحله الثانیه هی الحصول علی الاصول الکلیه الحاکمه علی الموسسه المالیه المرغوبه فی هذا النظام و المرحله الثالثه هی تصمیم النموذج التشغیلی للمصرف الاسلامی وفقا للمبادي المستنبطه، الخبرات الموجوده فی الموسسات المالیه، الاعتماد علی الفرص المتوفره و الاهتمام بالمتطلبات الوظیفیه. هذه الدراسه تتبع المنهج الوصفی-التحلیلی.
خلاصه ماشینی:
پژوهش پیشرو پس از معرفی و نقد روشهای موجود در اسلامیسازی بانک به ارائه روش مطلوب، ادله و آثار آن میپردازد و نشان میدهد که شیوة مطلوب اسلامیسازی بانک، سه مرحله دارد: مرحله نخست، معرفی نظام اقتصادی اسلام بر اساس مبانی و اهداف اسلامی و اصول استنباط شده با روش جامع استنباط در «فقه نظام»؛ مرحله دوم، کشف اصول کلی حاکم بر نهاد مالی مطلوب در این نظام و مرحله سوم، طراحی الگوی عملیاتی برای بانک اسلامی بر اساس اصول استخراج شده، تجارب موجود در نهادهای مالی، تکیه بر ظرفیتهای موجود و توجه به ملزومات اجرایی است.
روش مرسوم در طراحی بانکداری اسلامی تاکنون اینگونه بوده است که ساختار بانکداری ربوی با همه مبانی، اهداف، سیاستها و ابزار وارد نظام اقتصادی شود و تنها با عرضه کردن چند مسئله از مسائل موجود در عملیات بانکی متعارف به دستگاه فقه، حلال بودن آن تأیید شود و در صورت عدم تأیید، ابزار دیگری که همان هدف را تأمین کند و از مشکل عدم مشروعیت برخوردار نباشد، طراحی شود.
نقد و بررسی اولاً، این روش نیز مانند روش سابق، جایگاه حدأقلی برای فقه قائل شده است؛ ثانیاً، علاوه بر اینکه همه اصول مورد نیاز در طراحی یک نظام اقتصادی صرفاً از روی مبانی قابل کشف نیست و اصول کلی غالباً در ضمن راههای مختلفی قابل تحقق است که بخشی از آن تنها از راه مراجعه به احکام شریعت قابل دستیابی است؛ ثالثاً، اگرچه در ابتدا ممکن است به نظر برسد راه تحقق اصول یک مسئله، فنی و علمی است و ربطی به حوزة دین ندارد، اما بسیاری از روشهای طراحی شده برای تحقق اصول، خالی از امور ارزشی نیست.