چکیده:
بر طبق گزارش اغلب مورّخان و تذکره نویسان نجم الدین حسن
سجزی در سال ۶۵۲ هجری قمری چشم به جهان گشود. وی در رشتة
مودّت. دوستی و برادری با امیر خسرو دهلوی (م ۷۲۵ ه. ق) و حلقة
ارادت شیخ نظام الدین اولیاء وابستگیهایی استوار داشت. در عین حال از
این که سنین جوانی امیر حسن با سالهای کهولت شیخ اجل سعدی معاصر
بود و مردم فارسی دوست شبه قاره از علاقه مندان آثار سعدی بودهاند.
او در حین حیات خود ملقّب به «سعدی هند» گردیده بود. در باب احوال و
آثار او از گفتههای صاحبان تاریخ فیروز شاهی. سیرالاولیاءء سیر العارفین
تاریخ فرشته» اخبار الاخیار» تذکرة بهارستان و سایر آثار علمی اقتباس و
استناد شده است. از آثار وی کلیات و فوائد الفواد -- مجموعة ملفوظات
شیخ نظام الدین اولیاء بیش از همه مورد توجه دوایر ادبی و عرفانی میباشد.
خلاصه ماشینی:
براي نشان دادن اين که زبان فارسي در حين حيات امير حسن عـلاء سجزي دهلوي در شبه قاره چقدر رواج داشته است ، همين بس کـه – اميـر حسن که سنين جواني وي با ايام کهولت سعدي مقارن بود - در شبه قاره به عنوان «سعدي هندوستان » اشتهار داشت .
ويژگي ديگر که اميرحسن را امتياز خاصي مي بخشد، معاصر بودن او با ابوالحسن امير خسرو دهلوي است کـه داراي شخصيت چند بعدي بوده و در عين حال رفيق و دوست صميمي امير حسن و صاحب دهها اثر منظوم و منثور فارسي بوده اما مقام علمي و ادبـي امير حسن را بحدي معترف بود که مجموعۀ ملفوظات حضرت نظـام الـدين اوليا گردآوردة امير حسن «فوائد الفواد» را اين گونه تمجيد نمود : «کاشـکي تمام کتب که عمردران صرف کردم برادر حسن را بودي و ملفوظات سلطان المشايخ که جمع کرده است مرا بوده تا من بدان در دنيـا و آخـرت فخـر و مباهات مي کردم ».
17 1 حسن گلي ز گلستان سعدي آورده است که اهل معني گلچين آن گلستان است مير خورد مي نويسد که چون امير حسن بخدمت سـلطان المشـايخ رسيد، سلطان المشايخ روي بسوي ايشان کرد و فرمود اين ساعت ذکر فضلا داشتم که تو در آمدي٢ و امير خسرو کرارا گفته بود کاشکي تمام کتـب کـه عمر دران صرف کرده ام برادر حسن را بودي و ملفوظات سلطان مشايخ که جمع 3 کرده است مرا بوده تا من بدان در دنيا و آخرت فخر و مباهات مي کردم .