چکیده:
فقیر عبدالقادر موسوم به قادر بخش بیدل (1230 ه - ۱2۸۹ ه/
1814م - ۱۸۷۹م) در شهر روهری سند میزیست. وی شاعر زبان
فارسی». سندی سرائیکی عربی و اردو بود. در اردو وی را اولین شاعر
صاحب طرز در سند بشمار آوردهاند. آثار فارسی وی بعد از سچل
سرمست از سایر شعرای سند بالاتر دیده میشود. پدرش محمد محسن
ریشم , بافنده صوفی و مرید سید عبدالوهاب جیلانی ساکن بهاگناری بود.
در آن زمان زبان و ادبیات فارسی وعربی در شبه قاره از دستور افرنگ رو
به تنزل آمده بود. بیدل یک موحد و شاعر و صوفی با صفا و در ذوق
وحدانیت و فلسفة وحدت الوجود عارف و عالم سر آمد بود. وی مرید سید
جان اللّه رضوی در روهری شده بوده. از فیض صحبت پیران و اولیای آن
عصر و از زیارت واعتکاف بر مزارهای اولیاء همچو قلندر عثمان مروندی.
مخدوم محمد اسماعیل پریالو یک گونه تمرکز ویقین در وحدت پیدا کرد.
در حلقة خانقاه وی غیر مسلمانان هم میآمدند و از فیض صحبت به راه
راست رهنمون میشدند. سی (۳۰) اثر از وی دریافت شده است و در آن
دیوان بیدل» سلوک الطالبین» مثنوی دلکشا و پنج گنج در شعر و نثر
فارسی خوب مرصع است. در آثارش تلقین به انسان و سالکان طریقت
زیاد نموده است. سلوک و سلک و فکر خود را هم درس میدهد. همچو
منصور در عشق ایمان و یقین کامل داشت. وی مبلّغ وحدت الوجود وذکر و
طریق پاس انفاس به طالبان حقیقی ایراد کرد. ذکر وقتی و ذکر دائمی
همچو صوفیان کبار الزامی گردانیده بود. در شعر پیروی و تتبع حضرت
سید عبدالقادر جیلانی. حضرت معین الدین چشتی» حضرت سلطان باهو
حضرت سچل سرمست. حضرت شاه عبداللطیف بهتائی میکرد و مولانا
جلال الدین رومی و حافظ شیرازی هم از اکابر مکتب سخن او بودند.
آثارش به وحدت و عظمت انسان مزین است. وی بیزار از کثرت مذاهب
بود و داعی دین واحده ماند.
عیسی آسا رو ببالاکن ز دنیا کن وداع یوسف کنعانی از مصر زلیخا کن وداع