چکیده:
شعر گاهی به معنای صنعتی از صناعات پنجگانه به کار گرفته میشود و مراد از آن، صناعت و بیانی است که عنصر مشترک آن خیال است، در واقع فصل ممیز صناعت شعر از سایر صناعات، خیالانگیز بودن کلام است. گاهی شعر به معنای هنر اخذ میشود و میتوان آنرا جزء هنرهای هفتگانه محسوب کرد. تعریف شعر هنری را میتوان چنین دانست که شعر سخنی است که اولا موزون باشد، دوما دارای قافیه باشد و سوما مخیل باشد. در این مقاله شعر به معنای دوم مد نظر است، زیرا شعر به معنای هنر است که میتواند جنبه متعالیه داشته باشد، در حقیقت شعر به معنای نخست، جنبه صناعتی و آلی، و شعر به معنای دوم جنبه اصالی دارد. ملاصدرای شیرازی علاوه بر اینکه در علوم عقلی به زبان نثر قلمفرسایی کرده است، بسیاری از اندیشههای فلسفی متعالیه خود را نیز به زبان شعر بیان کرده است. آنچه که صدرالمتالهین به زبان منظوم سروده است، شعر به معنای دوم است، زیرا هم دارای سه شرط موزون و مقفی و مخیل است و هم اینکه حکمت متعالیه را به زبان شعر و هنر متعالی سروده است.
خلاصه ماشینی:
- دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی- دانشکده الهیات و معارف اسلامی- دانشگاه تهران 1- مقدمه بدون تردید میتوان گفت که ملاصدرا با جمع میان اندیشههای فلسفی و همچنین جمع میان عقل و شرع که باعث تأسیس و تدوین حکمت متعالیه شد، حرکت مهمی در جریان فکر فلسفی در جهان اسلام ایجاد کرد (ابراهیمی دینانی، 1376: 37).
بنابراین بیان بعضی از مطالب فلسفی به زبان هنری شعر توسط ملاصدرا به هیچ وجه از روی تفنن نبوده، و در واقع میتواند هنر را دستیار حکمت در انتقال معانی دانست همچنین هنرمندان را نیز به مثابه دستیاران حکما تلقی کرد، همانطور که هنرمندان در مرتبه دوم مدینه فاضله قرار دارند (نک: فارابی، 1991: 135).
ملاصدرا نیز به عنوان بنیانگذار حکمت متعالیه، بعضی از افکار خویش را به زبان شعر بیان کرده است، بنابراین از دو جهت میتوان لفظ هنر متعالیه را اطلاق کرد.
و اگر مراد حکمت متعالیه به معنای عام باشد، می توان آثار حکمی و عرفانی دیگری که به زبان هنری بیان شده است را نیز جزء هنر متعالیه محسوب کرد.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} همچنین در تحمدیه خویش به بیان محال بودن رویت خدا که محل مناقشه میان متکلمان است میپردازد: (برای مثال نک: (حلی، بیتا: 274) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ملاصدرا پس از بیان حمد و ستایش خدا، کیفیت و چگونگی آفرینش را به نظم میکشد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} صدرای شیرازی در این ابیات به خوبی مطالب فلسفی و عرفانی را به صورت منظوم سراییده است.