چکیده:
نثر فارسی، که یک سرمایه بزرگ ملی ماست، در یکصدوپنجاه سال اخیر، خود را از قیدوبندهای مزاحم رها ساخته و دوباره با قلم نویسندگان و ادیبان روزگار ما قوّت و روشنی یافته است. این سیر تکاملی باید ادامه یابد و هیچگاه نباید از آسیبها و خطرهایی که زبان فارسی و نثر فارسی را تهدید میکند غفلت شود. آشنایی با نمونههای دلپذیری مانند مکتوبات مولانا میتواند چراغ راه ما باشد. مکاتیب یا مکتوبات برای امیران، ماموران، بازرگانان، نویسندگان، اشراف، اولاد، محبان، عاشقان و دیگران، که مضمون بیشترشان انواع سفارشها و توصیههای گوناگون دینی و معنوی است در راه تعالی مخاطباناش. مولانا هرگز نیاز و درخواست کسی را رد نمیکرد و تمام همت خود را بر هدایت و حمایت از کسانی که به وی مراجعه میکردند مصروف میداشت. مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی، یکصد و پنجاه نامه به جای مانده که بارها با نام مکتوبات به چاپ رسیده است. مولانا بسیاری از این نامه ها را به خواهش مردم یا آشنایان و نزدیکان خود به بزرگان و امیران و صاحب قدرت و شوکت نوشته و از آنان برای رفع گرفتاری ها و حل مشکلات کمک خواسته است. شماری از نامه ها نیز دوستانه و در حکم اخوانیات است. چند نامه را نیز خطاب به فرزندان و عروس خود نوشته و کوشیده است آنان را نصیحت کند تا مهربان باشند و دست از بعضی کارها که می کنند بردارند. تحلیل محتوای نامه های مولانا نه تنها می تواند ما را با گوشه های ناشناخته ای از زندگانی شخصی او آشنا سازد که، علاوه بر آن، می تواند تا اندازه ای ما را از اوضاع و احوال اجتماعی قونیه و بلاد روم در قرن هفتم و خصوصا زوایایی از عوالم درویشان و صوفیان در قرن هفتم آگاه کند. اما نامه ها، در عین حال که به عنوان سندی به جا مانده از زندگی و معیشت خود مولانا و مردم زمانه وی درخور تحقیق اند، ارزش ادبی دارند. مکتوبات مجموعه نامه های یک فرد عادی یا یک عالم صاحب نفوذ در دستگاه دیوانی و دولتی نیست بلکه نامه های مولانای شاعر و عارف و شوریده حال و عاشقی است که در همان روزهایی که این نامه ها را می نوشته مثنوی را می سروده و زبانش به غزلیات آتشین و دلنشین دیوان کبیر مترنم بوده است. کتاب «احوال دل گداخته» گزیدهای است از نامههای مولانا که با توضیحات و مقدّمهای مفصّل بهقلم دکتر غلامعلی حدادعادل، توسط انتشارات سخن، در سال ۱۳۹۲ منتشر شده است ۔ کتاب «احوال دل گداخته» در واقع گزیده کتاب «مکتوبات» مولانا است که به انتخاب و توضیح غلامعلی حداد عادل استاد فلسفه و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به تازگی از سوی انتشارات سخن به چاپ رسیده است.