مطالعه‌ی انتقادی نمایشنامه‌ی پرده‌خانه اثر بهرام بیضایی از منظر باز توزیع محسوسات با تکیه بر آرای ژاک رانسیر مقاله

یکی از مهم‌ترین مسایل مطرح شده درباره ی هنر، میزان انطباق و نزدیکی آن به مقولات جهان واقعی است. افلاطون هنر را تقبیح می‌کرد. در نظر او هنر تقلیدی صرف از عناصر جهان مادی بود و به همین خاطر مخاطب را از حقیقت دور می‌کرد. در مقابل این نظر، ارسطو هنر را تقلیدی خودآیین و پرداخت شده می‌دانست و عقیده داشت هنر می‌تواند محمل ساختاری از معنا باشد و بر ادراک و احساسات مخاطبانش تاثیر بگذارد. رانسیر این دو شیوه ی تفکر راجع به هنر را، که به ترتیب رژیم اخلاقی و رژیم بازنمایانه می‌نامد، نقد می‌کند. در نظر او این دو رژیم قایل به وضع و تثبیت نوعی نظام سلسله مراتبی در عرصه ی اجتماعیاند که با تعیین کارکرد و جایگاه برای افراد، تداوم نظم را در جامعه دنبال می‌کند. او این فرایند را نظام توزیع محسوسات می‌نامد. طبق نظریه ی رانسیر، دسترسی به قلمروی معنا و انتقال پیام از طریق اثر هنری امکان پذیر نیست؛ و اثربخشی هنر تنها از طریق نوعی انقلاب حسی و بازتوزیع محسوسات میسر است که در رژیم استتیک اتفاق می‌افتد. پژوهش پیش رو به شیوه ی توصیفی-تحلیلی و با مراجعه به داده‌های کتابخانهای، نمایشنامه ی پرده خانه اثر بهرام بیضایی را به عنوان نمونه ی اثری که در چهارچوب رژیم استتیک قرار نمی‌گیرد، مورد بررسی قرار می‌دهد. این نمایشنامه با استفاده از منطق اجماع، جهان نمایشنامه را به دو گروه مجزا و متضاد تقسیم کرده است که می‌توان آن‌ها را متناظر با دوگانه‌های سلطه گر/ تحت سلطه و خوب/ بد دانست. اعضای هر گروه با هم یکدست اند و به شکلی هرمی تحت تاثیر و سیطره ی یک جزء استعلایی قرار دارند. این نمایشنامه بر مبنای طرحی منسجم کنش واحدی را پیش می‌برد و درنهایت به فرجام معینی می‌رسد که نمایشنامه نویس از طریق آن می‌خواهد آگاهی خاصی را به مخاطبان خود انتقال دهد. از همین رو می‌توان آن را پیرو رژیم بازنمایانه دانست.

One of the most important issues raised about art is its relationship with the real world. Plato condemned art. In his opinion, art was a mere imitation of the elements of the world, and because of this, it distanced the audience from the truth. In confronting this opinion, Aristotle considered art to be a spontaneous and compensated imitation which possesses the unique capacity to convey meaning through its structure, influencing the perception and emotions of its audience. Ranciere criticizes these two ways of thinking about art, which he calls the Ethical and the Representational regime respectively, as he believes that they endorse the establishment and upholding of a hierarchical system in society that subordinates individuals according to their function and position, and thereby perpetuates the existing social order. He calls this system the distribution of the sensible. In his theory, he argues that conveying the message through artwork is not achievable, and that the effectiveness of art can only be achieved through a revolution in the sensible and redistribution of it which happens in the Aesthetic regime.The current research studies the play Pardeh-khaneh by Bahram Beyzaie as an example of a work that can not cannot be included in the framework of the aesthetic regime in a descriptive-analytical way and by referring to library data. Through the logic of consensus, this play divides its world into two separate and opposite groups, which can be seen as corresponding to the dualities of dominant/subjugated and good/bad. The members of each group are similar to each other, and are under the influence and control of a transcendental component in a pyramidal form. This play advances a single action based on a coherent plot and finally reaches a certain conclusion through which the playwright wants to convey a certain knowledge to his audience. Therefore, by refering to Ranciere’s theory, this play is placed in the realm of representational regime.