چکیده:
مسیله رشد مداوم نقدینگی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که در بیش از یک دهه، به دغدغه سیاست گذاران تبدیل شده است. رشد نقدینگی به خودی خود پدیده ای منفی نیست، اما در شرایط نارسایی ساختاری اقتصاد ایران، رشد مداوم نقدینگی از کانال های مختلف ازجمله تشدید رکود تورمی، کاهش قدرت خرید، بروز رکود، بیکاری، نوسانات گسترده در بازارهای مالی و افزایش ریسک های اقتصادی، به امنیت اقتصادی کشور ضربات جبران ناپذیری وارد می کند. سیاست گذاری نادرست در حوزه پولی کشور، عقب افتادگی هرچه بیشتر از مسیر توسعه و افت وضعیت امنیت اقتصادی را به همراه دارد. نگاهی به وضعیت نقدینگی در کشور نشان می دهد که در 17 ماه گذشته، نقدینگی کل کشور حدود 55 درصد و پایه پولی 45 درصد رشد داشته و ضریب فزاینده حدود 53/0 واحد افزایش یافته است. مقایسه رشد بدهی بخش های دولتی و غیردولتی به سیستم بانکی به وضوح نمایان کننده فشار دولت بر منابع بانکی از راه های مستقیم و غیرمستقیم است. در واقع، در 5 ماه اول سال 1401، رشد بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی حدودا 4 برابر رشد بدهی بخش غیردولتی به سیستم بانکی است. ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای کنترل رشد نقدینگی عبارتند از: استفاده از درآمدهای نفتی در تولید فناوری های پیشگام به جای تامین بودجه دولت، برقراری دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در راستای دستیابی به دانش فنی پیشرفته، ابداع ابزارهای مالی مناسب برای هدایت نقدینگی به سمت تولید و اصلاح نظام مالیاتی برای اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در راستای مدیریت نقدینگی.
خلاصه ماشینی:
ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای کنترل رشد نقدینگی عبارتند از: استفاده از درآمدهای نفتی در تولید فناوریهای پیشگام بهجای تأمین بودجه دولت، برقراری دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در راستای دستیابی به دانش فنی پیشرفته، ابداع ابزارهای مالی مناسب برای هدایت نقدینگی به سمت تولید و اصلاح نظام مالیاتی برای اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در راستای مدیریت نقدینگی.
مقدمه نگاهی به روند نقدینگی در ایران حاکی است که در سالهای گذشته این متغیر همواره روند صعودی داشته، اما نکته حائز اهمیتتر این است که رشد آن در سالهای اخیر بهاندازه زیادی افزایش یافته است و ادامه این مسیر با توجه به ناکارایی سیاستها برای هدایت آن به سمت تولید، آثار مخربی- ازجمله رکود تورمی شدید - را به همراه دارد.
1ـ مروری بر شاخصهای نقدینگی مطابق جدول شماره 1، نگاهی به وضعیت نقدینگی در کشور که معرف میزان خلق پول از سوی کل سیستم بانکی است، نشان میدهد که در 17 ماه گذشته، نقدینگی کل کشور حدود 55 درصد رشد داشته که بخشی از ناحیه پایه پولی و بخشی از ناحیه افزایش ضریب فزاینده بوده است.
بررسی اجزای نقدینگی نیز حاکی است که بدهی دولت به سیستم بانکی بیشترین رشد را در 5 ماه اول سال 1401 داشته (حدود 42 درصد) است و بعد از آن، خالص دیگر اقلام قرار دارد (30 درصد رشد).
با توجه به اینکه تأمین کسری بودجه (از محل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی و بانک مرکزی) یکی از عوامل اصلی رشد بیضابطه نقدینگی در اقتصاد ایران است، ادامه این وضعیت در فرایندی زنجیرهوار به افزایش مداوم نقدینگی، تورم و کاهش درآمد دولت منجر میشود.