چکیده:
در سال های اخیر نرخ ارز یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر روند متغیرهای کلیدی اقتصاد ازجمله تورم، واردات، رکود و... بوده است. در واقع، روندهای پرنوسان نرخ ارز در اقتصاد ایران نه تنها موجب تشدید فعالیت های سفته بازی و کاهش سرمایه گذاری های مولد می شود، بلکه در روندی زنجیره وار موجب کاهش واردات مواد اولیه، واسطه ای و سرمایه ای، کاهش تقاضای موثر و کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم، کاهش قدرت خرید و رفاه و افزایش شاخص فلاکت در اقتصاد می شود. بررسی روند روزانه نرخ ارز در حدود 18 ماه گذشته حاکی است که از واسط سال 1400 به بعد، این نرخ نوسانات بزرگی را تجربه کرده و تقریبا در کل دوره مورد بررسی صعودی بوده است. بنابراین، اگر این روندهای پرنوسان ادامه یابد موجب تعویق تصمیم گیری ها از سوی فعالان اقتصادی یا افزایش ریسک تصمیم گیری برای آن ها می شود که بر بخش های مختلف اقتصادی به خصوص بخش های تولید و تجارت تاثیر منفی دارد. همچنین بررسی ها نشان می دهد که در این دوره خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی به خصوص در سال های آخر دوره کاملا همپای نرخ ارز و موازی با آن تغییر کرده؛ از سال 1397 به بعد، به رغم افزایش دستمزدهای اسمی، دستمزد حقیقی رشد منفی داشته؛ همپای کاهش صادرات، واردات کل نیز به میزان معناداری کاهش یافته است. بنابراین، ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای کاهش اثرگذاری نوسانات نرخ ارز بر متغیرهای کلیدی عبارتند از: تلاش برای افزایش درآمدهای ارزی با استفاده از شرایط موجود در اقتصاد جهانی، تقویت صادرات غیرنفتی، افزایش تلاش های دیپلماتیک برای خروج درآمدهای ارزی از شمول تحریم ها و استفاده از این ارزها برای واردات کالاهای اساسی و استراتژیک.
خلاصه ماشینی:
در واقع، روندهای پرنوسان نرخ ارز در اقتصاد ایران نهتنها موجب تشدید فعالیتهای سفتهبازی و کاهش سرمایهگذاریهای مولد میشود، بلکه در روندی زنجیرهوار موجب کاهش واردات مواد اولیه، واسطهای و سرمایهای، کاهش تقاضای مؤثر و کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم، کاهش قدرت خرید و رفاه و افزایش شاخص فلاکت در اقتصاد میشود.
همچنین بررسیها نشان میدهد که در این دوره خالص داراییهای خارجی بانک مرکزی بهخصوص در سالهای آخر دوره کاملاً همپای نرخ ارز و موازی با آن تغییر کرده؛ از سال 1397 به بعد، بهرغم افزایش دستمزدهای اسمی، دستمزد حقیقی رشد منفی داشته؛ همپای کاهش صادرات، واردات کل نیز به میزان معناداری کاهش یافته است.
بنابراین، ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای کاهش اثرگذاری نوسانات نرخ ارز بر متغیرهای کلیدی عبارتند از: تلاش برای افزایش درآمدهای ارزی با استفاده از شرایط موجود در اقتصاد جهانی، تقویت صادرات غیرنفتی، افزایش تلاشهای دیپلماتیک برای خروج درآمدهای ارزی از شمول تحریمها و استفاده از این ارزها برای واردات کالاهای اساسی و استراتژیک.
با توجه به روند صعودی نرخ ارز - ناشی از اجرای سیاست مردمیسازی و توزیع عادلانه یارانهها در کنار گمانهزنیها درباره پایان مذاکرات احیای برجام و نیز بیانیه اخیر شورای حکام - ارائه تصویری از نحوه تأثیرپذیری متغیرهای کلان و کلیدی اقتصاد از این روند، سیاستگذاران را در اتخاذ رویکردهای صحیح برای مدیریت شوکهای آینده اقتصاد و جلوگیری از تنزل بیشتر امنیت اقتصادی کشور یاری میکند.
همانطور که در این نمودار مشاهده میشود، افزایش نرخ ارز موجب کاهش واردات شده، اما در حدود 10 سال تأثیر زیادی بر صادرات غیرنفتی نداشته است.