چکیده:
تمثیل از جمله موضوعاتی است که در علوم مختلف بلاغی( بدیعء بیان و آنواع آدیی) مورد بحث است. در بیشتر کتاب های بلاغی ان کلی تمثیل به کار رفته و مطالب کلّی و مختصری دربارة آن نوشته شده است. گاه این مطالب تنها شاخه ای از تمثیل را در پر گفته و بد طور کامل شاخه ها جایگاه آن در علوم بلاغی بیان نشده است. برخی آن را به شکل کوتاه» در حد عبارتیء مصرعی یا بیتی با نام «ارسال المئل یا اسلوب معادله» بحث کرده» یا به عنوان «تشبیه و استعاره تمثیلی» بدان نگریسته و برخی از نوع بلندتر آن»ء به شکل حکایت و داستان» با عنوان«تمثیل ادبی یا حکایت تمئیلی» نام برده اند. حال آنکه هر کدام از این عناوین در حوزه مشخصی از علوم آدبیء چون بدیعء بیان و آنواع آدبی ( ادبیات روایی) کاربرد دارند. شکل آدبی تمثیل(حکایت تمثیلی) در بلاغت قدیم ذکر نشدهء در حالیکه از گذشته های دور آثار بزرگی در این خصوص به نظم و نثر وجود داشته است. اخیرا در برخی کتاب های بلاغی مطالبی (آن هم درحدچندصفحة معدود) دربارة این شاخه تمثیل آمده است و نویسندگانی درآثار خود.ء این نوع تمثیل را به پیروی از الیگوری در کتاب های ادبی فرنگی به لحاظ قهرمان وشخصیّت اصلی آن» به انواعی چون تمثیل حیوانی(فابل) و تمثیل غیرحیوانی (پارابل) تقسیم کرده اند. در این مقاله شاخه های مختلف تمثیل و حوزه قرارگیری هر کدام مشخص گردید و به تعریف و تبیین هر کدام در جایگاه بلاغی خود پرداخته شد و سعی گردید به چنین پرسش هایی پاسخ داده شود: - تمثیل چیست؟درعلوم مختلف بلاغی چه جایگاهی دارد؟حوزة بحث آن کدام است؟ - تمثیل دربلاغت نوین باتمثیل دربلاغت قدیم چه تفاوتی دارد؟ - تمثیل ادبی که یک شیوة بیان توصیفی است.چه جایگاهی درادبیّات فارسی دارد؟ انواع آن کدام است؟