یکصد و پنچاه سال پیش مقاله

"روسها برابر این عهد نامه باز هم چند ولایت ایران را بخاک بسیار وسیع خود ملحق کردند و بخشی از خاک همسایه ایرا چنانکه همواره عادت ایشان بوده است برخلاف میل مردم آن ضمیمه‌ کشور خود ساختند. در ابتدای امر بنا به نوشته سپهر صاحب ناسخ التواریخ‌ سربازان ایرانی با کمک مردم دلاور قفقاز دلیرانه جنگیدند و بسیاری از شهرهای از دست رفته‌ را بازپس گرفتند ولی بزودی روسها که کار را جدی یافتند سربازان و وسایل بیشتری وارد میدان نبرد کردند و شکست فاحشی به ایرانیان وارد آوردند و علاوه بر حفظ فتوحات پیشین‌ شهرها و اراضی جدیدی را نیز از ما گرفتند و از آن زمان رود ارس سر حد بین دو کشور شد. شاید اگر لنین چند سالی دیگر زنده مانده بود چنین آرزوئی تحقق می‌یافت ولی متأسفانه استالین گرجی که از میان ملل تابعه برخاسته بود خود را از پاپ هم کاتولیک‌تر نشان داد و بدتر از سختگیرترین‌ تزارها مردم کشورهای غیر روسی حتی بسیاری از گرجی‌های هم وطن خود را زیر شکنجه و آزار از پای درآورد و آرزوی استقلال و آزادی را از خاطرها زدود."