چکیده:
Although the prevalence of COVID-19 pandemic and the worldwide periodic lockdowns, and travel restrictions have heavily damaged tourism destinations, however some theorists believe that the channels and intensity of adverse effects of COVID-19 are not even in different tourism destinations and it may depend on the tourism form that the destination is endowed with. The purpose of this research is to fulfill a comparative survey between two different tourism destinations that enjoy two different tourism forms, including pleasure tourism (Ganjnameh region) and commercial based tourism (Lalejin region) in Iran and try to explore the different complex aspects of COVID-19 effects on tourism industry and compare sustainability of both tourism forms. In order that, we apply Grounded Theory (GT) model and relay on qualitative data gathered by face-to-face interviews with 40 participants who are engaged in tourism related businesses in sample destinations. In according to the results, this study critically derives 4 different aspects of complexity of the situation arisen from corona virus pandemic on tourism sector in Ganjnameh and Lalejin including: resilience strategies and sustainability, change in tourist behavior, change in the tourism industry, and aggravating factors. In addition, the results showed that changes to tourism as a result of COVID-19 is complex and uneven in two different tourist destinations. Moreover, we realized that the economic statues of Ganjnameh region which is widely depend on pleasure tourism is more vulnerable to unexpected tourism crises compared to the Lalegin region, where the economics of a big bulk of habitants depends on commercial tourisms and handicrafts. Therefore, the commercial based touristic destinations looks more resilient and sustainable in comparison to pleasure tourism formed destinations. This study released valuable information about current statues and future concerns about tourism industry and offers suitable policy implications to cope with COVID-19 effects during and after Corona crisis.
پاندمی کووید-19 از اواخر سال 2019 م. اغاز شده و به سرعت، تقریبا به سرتاسر دنیا سرایت کرده و به یک بحران جهانی تبدیل شده است. این بیماری، دنیا را با مشکلات اقتصادی و اجتماعی متعددی روبهرو کرده و منجر به ورشکستگی و تعطیلی بسیاری از فعالیتهای اقتصادی، ازجمله فعالیتهای حوزه گردشگری شده است. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (WTO)، اثرات ناشی از همهگیری کووید-19 بر صنعت گردشگری، بیش از 4 تریلیون دلار بر اقتصاد جهان زیان وارد کرده است. همچنین، براساس این گزارش، کشورهای درحال توسعه تاثیر این همهگیری را بهشدت احساس کرده و ورود گردشگران به این کشورها بین 60 تا 80 درصد کاهش یافته است. در اینمیان، کشور ایران نیز با دارا بودن ظرفیتهای گردشگری جهانی، از این معضل به دور نبوده و متحمل زیان ناشی از رکود صنعت توریسم شده است؛ بهطوریکه براساس گزارش وزارت میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، میزان خسارات وارده بر صنعت گردشگری ایران طی 15 ماهه اخیر حدود 220 هزار میلیارد ریال براورد شده است. در اینمیان، برخی از نظریهپردازان معتقدند که هرچند شیوع کووید-19 و تحمیل قرنطینههای دورهای و ایجاد محدودیتهای سفر در سرتاسر دنیا به مقاصد گردشگری ضرر رسانده است، اما به نظر میرسد اثرگذاری کووید-19 بر کسب و کارهای حوزه توریسم بسیار پیچیده بوده و شدت این اثرات نامطلوب و نیز کانالهای اثرگذاری ان بر کسب و کارهای حوزه توریسم در کشورهای مقصد گردشگری مختلف، یکسان نیست و برحسب نوع گردشگری رایج در کشورهای مقصد گردشگری، میزان این اثرگذاری متفاوت بوده است؛ لذا هدف از این مطالعه، بررسی مقایسهای اثرات همهگیری کووید-19 بر کسب و کارهای صنعت توریسم در شهر همدان و شهر لالجین میباشد. با توجه به اینکه نوع گردشگری رایج در شهر همدان، گردشگری تفریحی و تاریخی بوده و نوع گردشگری شهر لالجین، گردشگری تجاری (مبتنیبر صنایعدستی) میباشد؛ لذا بهراحتی میتوان با مقایسه کانالهای مختلف اثرگذاری کووید-19 بر کسب و کارهای حوزه توریسم در این دو منطقه، به جنبههای پیچیده اثرگذاری این همهگیری پیبرد و متناسب با این کانالها و میزان اثرگذاری در این دو منطقه، استراتژیهای مناسب تاباوری و سیاستهای مناسب برای هرچه پایدارتر کردن صنعت توریسم در این مناطق ارايه داد. این مطالعه بهمنظور بررسی جنبههای پیچیده شیوع کووید-19 بر کسب و کارهای صنعت توریسم در این دو منطقه از روش نظریهپردازی داده بنیاد (GT) استفاده کرده است. «برنیز» و «گرو» معتقدند که روش بستر زاد یا گراندد تيوری، بهطور معمول در زمینههایی بهکار گرفته میشوند که دانش کاملی در مورد پدیده مورد بررسی در دست نباشد و هدف از ان کسب بینش و دیدگاه جدید نسبت به پدیده مورد بررسی باشد. این روش کمک میکند تا محقق براساس روایتهای فردی و تجربههای شخصی افراد مطلع که همواره تجربه زیستهای از موضوع داشته و حضور فعال در کموکیف پدیده دارند، با دیدگاه درونی انان اشنا شده و چیستی و چگونگی پدیده را شناسایی نماید (حیدری، رزاقی: 1399)؛ لذا در این مطالعه به منظور گرداوری اطلاعات اولیه، با 40 نفر از افراد فعال در حوزه کسب و کارهای صنعت گردشگری منطقه گنجنامه و لالجین مصاحبههای عمیق صورت گرفت و پس از رسیدن به مرحله اشباع نظری این مصاحبهها به پایان رسید. نتایج نشاندهنده ان است که شدت اثرگذاری همهگیری کووید-19 بر گردشگری در این دو منطقه کاملا متفاوت بوده و کانالهای اثرگذاری ان پیچیده است؛ به اینترتیب که کسب و کارهای موجود در منطقه گردشگری گنجنامه، زیان و خسارات سنگینتری نسبت به کسب و کارهای گردشگری فعال در لالجین متحمل شده و این صنعت در منطقه گنجنامه شکنندهتر و اسیبپذیرتر است. علاوهبر این، نتایج حاصل بیانگر این است که صنعت توریسم در مناطق گردشگری که برپایه صنایعدستی بوده و یا مقاصد گردشگری تجاری محسوب میشوند در مقایسه با گردشگری تفریحی، پایدارتر و در مقابل بحرانها، انعطافپذیرتر و مقاومتر هستند؛ برای مثال، با توجه به اینکه اغلب افراد فعال در حوزه گردشگری در لالجین دارای مهارتهای تخصصی (سفالگری) بودند به هنگام رکود ناشی از کووید-19 بهراحتی توانستند تغییر شغل درون صنعتی داده و از یک خردهفروش سفال تبدیل به تولیدکننده و یا عمدهفروش شوند؛ لذا شاغلین کسب و کارهای حوزه گردشگری در این منطقه بیکاری خیلی گسترده را تجربه نکردند، اما با توجه به اینکه افراد شاغل در حوزه گردشگری در منطقه گنجنامه، دارای مهارتهای تخصصی نبودند با بیکاری گستردهتری روبهرو گردیده و نتوانستند بهراحتی شغلی دیگر پیدا کنند. همچنین، نتایج مطالعه حاضر نشان میدهد که همهگیری کووید-19 منجر به ایجاد تغییر در علایق و سلیقههای گردشگران و نیز تغییر در درون صنعت گردشگری شده است؛ لذا بهمنظور ایجاد رونق دوباره صنعت گردشگری در دوران پساکرونا، توجه به تغییرات ایجاد شده در علایق و سلیقه مشتریان و گردشگران امری ضروری بهنظر میرسد.