چکیده:
جامعه برای زیست بهتر نیازمند الگوهایی است که وضعیت اجتماعی و اقتصادی را بهبود ببخشد و مردم زندگی مناسبتری داشته باشند. از 1950 میلادی تحت لوای گفتمان توسعه، رویکردهای متنوعی پدیدار گشته اند و سعی در بهبود شرایط جوامع داشتهاند. نتایج چنین الگوهایی پیامدهای متفاوتی را به بار آورده است. هر جامعهای با توجه به ویژگیهای تاریخی و اجتماعیاش تحت تأثیر این رویکردهای متفاوت توسعه قرار گرفته است. رویکرد نوسازی، نظریه وابستگی، مکتب اکلا و بسیاری دیگر رویکردها شامل این طیف هستند. در واکنش به پیامدهای مخرب توسعه، بدیلهای متنوعی به میدان آمدهاند. پژوهش حاضر با رویکردی نظری درصدد است که الگوهای گفتمان توسعه و گفتمان بدیل آن را بررسی کند. گفتمان باعث روشن شدن مرز بین جریانهای نظری شده و مرز بین جریان توسعه و پساتوسعه براساس رویکرد گفتمانی مشخص شده است. درواقع، تاریخ شکلگیری گفتمان توسعه و واکنشهای نسبت به آن را روشن شده است و جدیدترین رویکرد در گفتمان پساتوسعه شرح داده شده است. نتایج زیر نیز به دست آمده است: 1- گفتمان توسعه از مفاهیمی چون غربمحوری، اقتصادمحوری، رشد محوری و تحمیلی بودن تشکیل شده است.2- پساتوسعه بهعنوان بدیلی درمقابل توسعه قرار گرفته است و رویکرد پوششی متأخرترین رویکردی است که بر این بستر شکل گرفته است. 3- پساتوسعه و اکوسوسیالیسم نیز در راستای پوشش قرار دارند ولی محدود و تکمحور هستند. 4- با توجه به پیامدهای توسعه اتخاذ رویکرد پوششی موجه قلمداد شده است تا هر جامعهای براساس قابلیتهای درونیاش شکوفا گردد.5-رویکرد پوششی به ظرفیتهای درونی مردمی چون NGO اتکا دارد.
Society needs models to improve social and economic status for a better life and people have a better life. Since the 1950s, under the development discourse, various approaches have emerged and tried to improve the conditions of societies. The results of such patterns have different consequences. Each society has been influenced by these different approaches to development due to its historical and social characteristics. The modernization approach, the dependency theory, the ECLA School, and many other approaches are included in this range. In response to the devastating consequences of development, various alternatives have emerged. The present study, with a theoretical approach, seeks to examine the patterns of developmental discourse and its alternative discourse. Discourse has clarified the boundary between theoretical currents and the boundary between development and post-development currents has been determined based on the discourse approach. In fact, the history of the formation of the development discourse and the reactions to it have been clarified, and the latest approach in the post-development discourse has been described. The following results have also been obtained: 1-Development discourse consists of concepts such as westernization, economy orientation, growth orientation and imposition.2- Post-development is seen as an alternative to development, and the Envelopment approach is the latest approach to this platform.3- Post-development and ecosocialism are also in line Envelopment, but they are limited and uniaxial.4- Due to the consequences of development, the adoption of a Envelopment approach has been considered justified so that each society can flourish based on its internal capabilities. The Envelopment approach relies on the internal capacities of people such as NGOs.
خلاصه ماشینی:
٣- پساتوسعه و اکوسوسياليسم نيز در راستاي پوشش قرار دارند ولي محدود و تک محور هسـتند ٤- با توجه به پيامدهاي توسعه اتخاذ رويکرد پوششي موجه قلمداد شده است تا هر جامعه اي براسـاس قابليت هاي درونياش شکوفا گردد.
وي بـا بررسـي تـاريخي نظريـه هاي توسعه به اين امر اشـاره دارد کـه نظريـه هاي توسـعه منطقـي اقتصـادمحور، رشـد محـور و دولت محور داشـته اند و از فرهنـگ غافـل بوده انـد و آن را غيـر سودرسـان پنداشـته اند؛ امـا نظريه هاي پساتوسعه چنين غفلتي را در نظر گرفته اند و قابليت هاي فرهنگ را لحاظ کرده انـد و توسعه اي با ويژگيهاي انساني را مدنظر دارند.
وجوه گوناگون اين رويکردها را مطرح کـرده و بحث هـاي تـاريخي آن ها را جمع بندي کرده اند؛ اما ذکـر نکـاتي اهميـت دارد، بـراي مثـال آيـا فقـط نظريـه هاي پساتوسعه به عنوان بديل درمقابل توسعه اند؟ و يا اينکه پساتوسعه خود در دل جريـاني ديگـر قرار نميگيرد؟ چشم اندازهاي ديگري نيز درمقابل توسـعه هسـتند؟ بحث هـاي جديـد ايـن جريان ها چيست اند و بر چه چيزي تأکيد دارند؟ و بسياري ديگر سـؤال کـه ميشـود طـرح کرد.
انديشـمندان اين رويکرد توسعه درون زا را محور کار قرار دادند و معتقـد بودنـد کـه افـزون بـر سـاختار تقسيم جهان به دو بخش ، ساخت هاي دوگانه اي نيز در کشورهاي توسـعه نيافته به خصـوص امريکاي لاتين وجود دارد که در ارتباط با کشـورهاي ديگـر ايـن سـاخت دوگانـه مـدرن و سنتي شکافش گسترده تر ميشود.
Development Sociology, Tehran, Kalmeh Publishing House )In Persian(.
Theory of Development, Anwar Mohammadi, Tehran, Golazin Publishing )In Persian(.