چکیده:
میراث حدیثی شیعه به عنوان یکی از منابع اصلی استنباط معارف از جنبه اعتقادی، فقهی و اخلاقی مورد توجه حدیث پژوهان، فقها و رجالیان میباشد.مهمترین بحث در برخورد با احادیث، اعتبار سنجی آنها از نظر صدور یا عدم صدور از جانب معصومان میباشد. قدما اعتبار سنجی متفاوتی از متاخرین داشته اند. دیدگاه متاخرین از زمان مکتب حله شروع میشود و دایره ی اعتبار سنجی اش نسبت به دیدگاه قدما محدود تر است. در نگاه قدما سند حدیث ملاک اصلی اعتبار نمیباشد ولی در نگاه متاخرین ملاک اصلی اعتبار حدیث ،سند میباشد. در این مقاله دیدگاه طرفداران هر حوزه را مورد بررسی و نقد قرار میدهیم .
خلاصه ماشینی:
خبر متواتر: تواتر در لغت پشت سر هم آمدن به ترتیب را گویند و در اصطلاح میتوان گفت خبر جمعی که از گمان در دروغ در امان باشند و عده مخبرین در هر طبقه به حدی برسد که عادتا نیز تبانی بر کذب امکان نداشته باشد که تعمد نداشتن هم یا از کثرت مخبرین یا وثاقت آنها احراز میشود و یا اینکه موضوع خبر چیزی است که انگیزه ای برای دروغ در او وجود ندارد (احمدوند،حدیث شناسی،ترجمه اصول الحدیث و احکامه فی الدرایه،ایت الله سبحانی،۱۳۸۷،ص ۲۷ و۲۸ ) ۲/۲خبر واحد: از نظر محدثان شیعه، خبر واحد خبری است که به حد تواتر در تمام طبقات نرسیده و به تنهایی مفید علم نیست.
به همین خاطر اگر خبری در چند طبقه به حد تواتر رسیده اما در طبقات دیگر یا حتی در یک طبقه به مرز تواتر نرسیده باشد، متواتر شمرده نمیشود، چون نتیجه تابع اخس مقدمتین است( مؤدب،علم الداریه تطبیقی،۱۳۹۱ ،ص ۵۱) ۳/۲خبر مستفیض: خبر مستفیض از نظر تعداد ناقلین ذیل خبر واحد قرار میگیرد ولی از جهت اینکه در نظر فقها در استناد به آن توجه بیشتری میشود در این مقال به صورت جدا گانه مورد بررسی قرار میگیرد.
بنابراین انسداد باب علم و حجیت ظنون مختص عصر غیبت نیست، بلکه متوقف بر تحقق مقدمات انسداد است و سرآغاز انفتاح اجتهاد بر اساس ظنون محسوب میشود (محقق داماد، ولائی، مقاله نظریه انسداد در اندیشه معرفتی شیعه،،۱۴۰۱، ص۹۷ )در علل پیجویی این مسئله که چرا در میان متاخران توجه به اجتهاد و حجیت ظنون مطرح میشود باید گفت که بساطت در فقه و عدم پاسخگویی به نیاز های مختلف در فروعات از سویی و اینکه شرط تواتر خودش یک نگاه سخت گیرانه بود و فقها روایات زیادی را از دست رفته میدیدند.