چکیده:
به رغم توسعه ی روزافزون محصولات تراریخته در سراسر دنیا، این محصولات از موضوعات پرچالش در سراسر دنیا از جمله کشورایران است. با توجه به اختلاف نظر دانشمندان حوزه ی زیستفناوری در مورد مزایا و مضرّات این محصولات، جامعه -خصوصا بخش علمی و نخبگانی- هنوز در این مورد به آرامش خاطر نرسیده است. در تراز قواعدی مانند «حرمت تغییر خلقت الهی»، «نفی سلطه ی کفار» و دیگر قواعد فقهی، قاعده ی «لاضرر» نیز می تواند روزنهای دیگر برای بررسی فقهی این محصولات باشد. در این پژوهش تلاش بر این بوده که نخست مضرات این محصولات از جنبه های گوناگون روشن شود و پس از تبیین موضوع، با تکیه بر «قاعده ی لاضرر» حکم فقهی تولید محصولات تراریخته بیان شود. در بخش موضوع شناسی از روش تجربی و در بخش فقهی از روش نقلی-تحلیلی استفاده شد. پس از موضوع شناسی و بررسی دقیق ماهیت این محصولات با استفاده از مقالات معتبر بین المللی، با تطبیق «قاعده ی لاضرر» نتیجه این شد که بخشی از انواع محصولات تراریخته، ضرر قطعی داشته و بخشی از آنها احتمال ضرر دارند و این احتمال -به دلیل اعتبار بالای پژوهشهای تجربی موجود- معتنا به بوده و مشمول قاعدهی مذکور است؛ در نتیجه تولید یا واردات بیقاعدهی این محصولات حرام خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
1 ناگفته نماند فقها و متخصیصن دانش فقه نیز در این مورد به پژوهشهایی که از اتقان و اعتبار کافی برخوردار بوده و با روش فقهی انجام شود روی آورده اند؛ لکن دراین میان احسانی، کیوان، بررسی حکم فقهی مصرف محصولات تراریخته با توجه به منابع قرآنی و روایی.
دانشیان فقه در این مساله عمدهی توجه خود را به بحث «تغییر خلقت اولیه ی موجودات» معطوف ساخته و با خدشه در کبری و صغرای مساله، نتیجهی حلیت و اباحه را به دست آورده اند (علیدوست، ابولقاسم، مبانی فقهی مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته)، حال آنکه در حوزه ی محصولات تراریخته، قواعد فقهی گوناگونی قابلیت بررسی دارند که شاید مهمترین آنها قاعده ی لاضرر باشد.
نکته قابل توجه این است که اولا تبعات وجود این محصولات در گیاهان و حیوانات، معمولا دامنگیر انسانها نیز میشود؛ در نتیجه برخی از آسیب های ذکر شده در بخش محیط زیست را میتوان به عنوان مضرات این محصول بر انسانها نیز به شمار آورد.
جمع بندی بخش موضوع شناسی آنچه تا کنون مورد بررسی قرار گرفت، مضر بودن بخشی از محصولات تراریخته برای انسان، حیوان و محیط زیست بود که با یافته های متقن علمی به اثبات رسید؛ بخشی از این مضرات یقینی بوده و بخشی لااقل احتمال ضرر را به اثبات می رساند که با توجه به اتقان بالای یافته های فوق، این احتمال معتنا به است.