چکیده:
یکی از آسیبهایی که جنبشهای بیداری اسلامی راتهدید میکند. نداشتن مدل جایگزین حکومت پس از سقوط دیکتاتورهاست. در صد ساله اخیرء تمام جنیشهایی که با هدف بازگشت به اسلام رخ داده است. مرهون زهضت بیداری سید جمال الدین اسدآبادی است. از جمله اهداف بلند سید جمال: بازگشت به اسلام سیاسی و انقلابی و نیز حاکمیت دینی در جوامع اسلامی بود. این اندیشه به نسلهای بعد منتقل گردید و در قالب جنیشهایی چون نهضت مشروطه, نهضت جنگل, فدایبان اسلام. حزب متلفه و انقلاب اسلامی در ایران و نیز جنبشهایی همانند حرکت کواکبی در دنیای عرب ظهور نمود. گذشه از نقاط مشترک این جنبشهاء تفاوتهایی هم در چگونگی مبارزه و الگوی حاکمیت شریعت اسلامی داشتند. نفی استبداد و بازگشت به اسلام و اجرای شریعت اسلامی, از مشترکات همه این حرکتهاست, اما در این که اصل حکوت تغییر کند یا خیرء تفاوت دیدگاه وجود دارد. عدهای همانند طیف ملیگرای جریان مشروطه, با الگوگیری از دموکراسی غرب. فقط رفع استبداد و حکومت جمهوری را بدون قید اسلامی دنبال میکردند. برخی خواستار اجرای قانون برخاسته از رای نمایندگان ملت و بر اساس آموزههای اسلامی راتوسط حکومت موجود دنبال میکردند و عقیده برخی دیگر این است که تا اصل حکومت استبدادی تغییر نکند رفع استبداد واجرای قوانین اسلامی ممکن نخواهد بود. شیخ فضلالله نوری از پرچمداران گروه مذهبی نهضت مشروطه و امام خمینی-4, و به تبع آن حزب موتلفه اسلامی بر نظریه ولایت فقیه اصرار داشتند و برخی همانند کواکبی نظریه خلافت را برای امت اسلامی طرح کردند.