چکیده:

در دهه 1350، ایران شاهد تحولات سیاسی و اجتماعی عمده‌ای بود که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 شد. این دوره، زمان ظهور گفتمان‌های مختلف سیاسی، از جمله اسلام سیاسی و نوگرایی بود. اسلام سیاسی، با محوریت مفاهیم اسلامی و فقهی، تلاش کرد تا هژمونی خود را در عرصه سیاسی تثبیت کند، در حالی که نوگرایی به دنبال اصلاحات اجتماعی و سیاسی بر اساس اصول مدرن و عقلانی بود.در این نوشتار با روش تحلیل گفتمان کیفی و با هدف بررسی تقابل گفتمانی اسلام سیاسی و نوگرایی در ایران دهه 1350 یافته های پژوهش حاکی از آن است که بسیاری از اندیشمندان و فعالان اسلام سیاسی سنتی، تغییرات اجتماعی ناشی از روند تجدد را تهدیدی برای ارزش‌های اسلامی می‌دانستند و به همین دلیل، با پدیده‌هایی مانند گسترش آموزش زنان، آزادی‌های فردی و سبک زندگی مدرن مخالفت می‌کردند. این گفتمان، بر بازگشت به ارزش‌های اصیل اسلامی و احیای هویت اسلامی تأکید می‌کرد. گروه‌های اسلامی، به موازات نهادهای دولتی، نهادهای فرهنگی، آموزشی و اجتماعی خود را ایجاد کردند تا بتوانند ارزش‌های اسلامی را ترویج دهند و در مقابل نفوذ فرهنگ غربی مقاومت کنند. در برخی موارد، فعالیت‌های گروه‌های اسلامی به تضعیف نهادهای مدرن و ایجاد بی‌ثباتی در جامعه منجر شد. با افزایش نفوذ گروه‌های اسلامی در جامعه، دولت مجبور شد تا در برخی سیاست‌گذاری‌ها، به مطالبات این گروه‌ها توجه کند.