چکیده:
بحث تقلید عامی از فقیه یکی از مباحث با سابقه و اساسی علم فقه به شمار میآید. البته دانشمندان
اصول، به مناسبت در اصول فقه از آن بحث میکنند، که بر اساس آن، تقلید در اصول دین جایز نبوده ولی در
فروع دین جایز و در شرایطی واجب است؛ این مسأله یکی از مسائل اجماعی و از بدیهیات عقل به شمار
میرود. ولی برخی از معاصرین اهل قلم، این موضوع را مورد تردید قرار داده و چنین اظهار نمودهاند که اگر
مقلد، وثوق به صحت قول فقیه پیدا نکند و مثلا به دلیل تعارض شدید آرای فقها در یک مسأله مهم، نتواند
مطمئن شود که کدام به حق رسیدهاند، تقلید از فقیه بر او واجب نیست.(1)
نوشتهای که پیش روی شماست این موضوع را مورد نقد و بررسی قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
"میباشد در حالی که این معنا از وثوق، اساسا لازم نیست برای مقلد حاصل شود؛ زیرا چنان که پیش از این نیز تصریح نمودیم مقلد همیشه موظف است در حکمی تقلید کند که آن حکم، غیر ضروری و محل نزاع بین فقها باشد، و بدیهی است که در مسائل اختلافی، انسان نمیتواند به صحت و درستی فتوای مجتهدش علم پیدا کند؛ چون در بین چند فتوای متعارض، تنها یک فتوی ممکن است صحیح و مطابق واقع باشد؛ (1) بنابراین، اگر مقصود، این است که تعارض فتاوا، باعث از بین رفتن صلاحیت و صداقت مجتهد میشود، این سخن نادرستی است، و اگر منظور، از بین رفتن وثوق به صحت و درستی فتوای مجتهد است، باید گفت تعارض فتاوا اگر چه ممکن است موجب از بینرفتن این نوع از وثوق شود ولی اختصاص به آنجا ندارد که اختلاف و تعارض فتاوا، شدید باشد بلکه در اختلافات عادی نیز ممکن است مقلد به درستی فتوای مجتهد، وثوق و اطمینان نداشته باشد، و سر مطلب این است که بیشتر ادلهای که فقیه از آنها حکم شرعی را استنباط میکند بر اساس ظن معتبر میباشد؛ (2) چون بخش قابل اعتنایی از منابع فقه که مربوط به احکام غیر ضروری میباشند، ظنی و غیر یقینی هستند، و طبیعی است که در احکام غیر ضروری (که البته غالبا در جزئیات است) بین فقها و مجتهدین، اختلاف نظر و تعارض وجود داشته باشد؛ زیرا ماهیت ظن، به همراه خود اختلاف و تعارض دارد؛ چون در ظن معتبر، احتمال ناچیزی از خلاف وجود دارد، و همین احتمال جزیی، باعث میشود که فقها، در استنباطشان دچار اختلاف و تعارض فتوی شوند و از اینجاست که مقلد نمیتواند به صحت و درستی فتوای مجتهدش یقین داشته باشد، اما این عدم اطمینان باعث عدم اعتماد و رد صلاحیت مجتهد نمیگردد، همچنان که عدم اطمینان مریض به صحت و درستی نسخه پزشک، باعث عدم اعتماد به پزشک و رد صلاحیت او نمیگردد در حالی که بسیاری از تصمیمات و تجویزهای پزشک بر مبنای یقین فلسفی استوار نیست."