خلاصه ماشینی:
در تاریخ فلسفه اسلامی مذهب اعتزال حاوی اصول و معتقدات خاصی است که بسیاری از اعاظم علماء اسلام از اواخر عهد امویان تا اوائل قرن نهم هجری مستقیما از مبلغان آن بودهاند و تا هماکنون در فلسفه و مذاهب اسلام منشاء آثار بسیار میباشد بنابراینجا دارد مذهب اعتزال را دور از هرگونه تعصبی مورد امعاننظر قرار دهیم و مانند بعضی از اهل سنت و جماعت نسبت زندقه و فساد و بدعت بر هواداران آن روانداریم و در اهمیت و حسن تأثیر آراء ایشان نیز راه مبالغه و اغراق نهپیمائم.
پیش از ظهور معتزله فرقهای چند در آنشهر بوجود آمدند مانند قدریه و جهمیه که بنیانگزارانشان بدستور خلفای بنی امیه کشته شدند ولی در گوشه و کنار پیروانی داشتند که در مناظرات مذکور شرکت میکردند،این مجالس مناظره و مباحثه اثرات بسیاری در اندیشه مسلمانان بر جای نهاد و آنانرا بمطالعه کتب یونانی و سریانی و ایرانی رهبری کرد و با افکار بدیع فلسفه یونان و مذاهب گوناگون قدیم آشنا شدند و بتدریج مقدمات پیدایش مذهب اعتزال در بصره فراهم گردید.