"راستی جنگ خندق در تاریخ اسلام مشکلترین جنگها بوده که بحسب ظاهر وسایل شکست مسلمانان از هر طرف فراهم می‌آمده و اسباب فیروزی برای دشمنان اسلام از هر جهة مهیاتر میشده زیرا کثرت نفوس لشگر ابو سفیان از یکسو و نقض عهد یهودیان بنی قریظه از سوی دیگر و کمی آذوقه میان مسلمین از دیگر سو و از همه مؤثرتر تبلیغات منافقین در داخله مسلمانان علائم شکست لشگر اسلام را روز بروز روشنتر مینمود مثلا وقتی که بنی قریظه پیمان را شکستند منافقین در میان مسلمانان بطوری که در بالا شرح داده شد دست بر تبلیغات وسیعی نهاده و روحیهء مسلمانان را تضعیف مینمودند و موقعیکه بنی قریظه تصمیم گرفتند که بخانه‌های مسلمانان شبیخون بزنند منافقین،مسلمانان را بوسیلهء تبلیغات بهراس انداختند و از قصد یهودان بنی قریظه آنان را مطلع ساختند و گفتند که برابر این پیش‌آمد توقف و ایستادگی بر خلاف حزم و احتیاط است بهتر آنست که حفظ خانه‌های خود را بهانه قرار داده و بروید در خانه‌های خود بنشینید و اهل و عیال وزن و بچه و مال و منال خود را از اسارت و قتل و غارت نگه دارید این بود که گروهی از لشگریان بنزد آنحضرت آمده و اجازه برگشتن بمدینه را میطلبیدند و حفظ خانه‌های خود را دست‌آیز خویش قرار میدادند چنانکه این حقیقت را خداوند متعال در آیه‌های 12 13-14-15 سوره احزاب چنین بیان میفرماید:(ترجمه آیات) و هنگامیکه طایفهء از آن کفار گفتند ای مردم یثرب دیگر شما را در مدینه جای ماندن نیست(زیرا که همه کشته خواهید شد پس از اطراف محمد(ص)پراکنده شوید و بشهر و دیار خود)برگردید و در آن حال گروهی از آن مسلمانان برای برگشتن بمدینه از پیغمبر اجازه خواسته(و چنین بهانه می‌آوردند که)میگفتند خانه‌های ما مکشوف (و در معرض تلف است)در حالیکه دروغ میگفتند و جز گریختن از جنگ مقصود دیگری نداشتند."
(
, 
, 
)
