چکیده:
قانون اساسی، بر جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانه بر اقتصاد کشور تاکید دارد. پیش بینی محدودیت ها و شرایط در مورد تملک اموال غیرمنقول، یکی از راه های جلوگیری از سلطه بیگانگان و نفوذ آنان از طریق تصرف اراضی یک کشور است. بیگانگان ممکن است با خرید املاک متعدد در ناحیه ای از قلمرو یک کشور آن ناحیه را از قلمرو کشور تجزیه نموده و به خود اختصاص دهند. قانون 16 خرداد 1310، تملک املاک مزروعی را برای اتباع خارجی ممنوع نموده است. آیین نامه استملاک 25 مرداد 1328 و آیین نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی غیرمقیم در جمهوری اسلامی ایران (مصوب 19/9/1374 هیات وزیران)، تملک محدود اموال غیرمنقول را با شرایطی و با مجوز دولت پذیرفته اند. در این قوانین و قانون مدنی در مورد تملک اموال غیرمنقول در ایران، زمانی که تابعیت خارجی با ایرانی مطرح می شود، می توان دو گروه را از هم متمایز کرد: گروه اول کسانی اند که از نظر حقوق بین الملل خصوصی ایران بیگانه شناخته می شوند. این افراد عبارتند از: آپاتریدها، ایرانیانی که طبق مقررات، تابعیت ایران را ترک نموده اند، زنان ایرانی که با مردان اتباع کشورهای خارجی ازدواج نموده و تابعیت شوهر بر آنان تحمیل می شود، اتباع خارجی غیرمقیم در ایران و اتباع خارجی مقیم در ایران. گروه دوم افرادی هستند که تبعه ایران شناخته می شوند لیکن از نظر قوانین استملاک اتباع بیگانه در وضعیتی مشابه با اتباع بیگانه قرار دارند. این افراد عبارتند از: ایرانیانی که بدون رعایت مقررات، تابعیت ایران را ترک و تابعیت خارجی را کسب کرده باشند و ایرانیانی که دارای تابعیت مضاعف باشند و در دعاوی اموال غیرمنقول، به تابعیت خارجی خود استناد کنند، بررسی وضعیت این دو گروه نشان می دهد که قانون گذار ایرانی در قوانین استملاک اتباع بیگانه در ایران به دنبال آن بوده که با وسعت بخشیدن به مفهوم بیگانه صرف نظر از مفهوم حقوق بین الملل خصوصی آن، زمینه سلطه بیگانگان بر منابع طبیعی و اقتصادی کشور را از طریق مالکیت اراضی از بین برده و یا آن را تحت کنترل خود درآورد
خلاصه ماشینی:
در این قوانین و قانون مدنی در مورد تملک اموال غیرمنقول در ایران، زمانی که تابعیت خارجی یا ایرانی مطرح میشود، میتوان دوگروه را از هم متمایز کرد: گروه اول کسانیاند که از نظر حقوق بین الملل خصوصی ایران بیگانه شناخته میشوند.
بررسی مفهوم «بیگانه» درقوانین ممنوعیت و محدودیت استملاک بیگانگان در ایران سوالات متعددی را مطرح میسازد ازجمله این که: چه کسانی مشمول ممنوعیت و محدودیت استملاک در ایران هستند؟ بیگانگان مقیم و غیر مقیم در این مورد چه تفاوتی دارند؟ بیگانه یا خارجی در قوانین اخیر آیا محدود به افرادی میشود که صرفا تابعیت دولت ایران را ندارند یا این که ممکن است بعضی اتباع ایرانی نیز در چارچوب محدودیتهای مقرردر این قوانین قرار گیرند؟ تحقیق حاضر سعی دارد با بررسی پیشینه موضوع و با نگاهی حقوقی به مفهوم بیگانه در قوانین یاد شده به این سؤالها پاسخ دهد.
در مورد این افراد به نظر میرسد که قانون گذار ایرانی با یک تناقض روبه رو شده است، زیرا از یک طرف آنان را همچنان تبعه ایران میشناسد از طرف دیگر، آنان را از حق داشتن اموال غیر منقول در ایران محروم میکند؛ در حالی که به بیگانگان تا حدی اجازه تملک محدود را داده است.
ب- قوانین و مقررات آیین نامه استملاک 25 مرداد 1328 آیین نامه چگونگی تملک اموال غیر منقول توسط اتباع خارجی غیر مقیم در جمهوری اسلامیایران (مصوب 19/9/1374 هیات وزیران) آییننامه شماره 1409/6243 مورخ 14/2/1317 وزارت دادگستری آییننامه قانون ثبت املاک (مصوب 1317) قانون 16 خرداد 1310تملک املاک مزروعی قانون 19 اردیبهشت 1310راجه به ورود و اقامت اتباع خارجی در ایران قانون ازدواج مصوب1310 قانون اساسی قانون مدنی قانوننامه تابعیت دولت (مصوب شوال 1317).