چکیده:
مرجئه یکی از نخستین جریان های فکری ـ سیاسی جهان اسلام به شمار می رود. تا کنون
اغلب مطالعات انجام شده درباره این فرقه, معطوف به همسویی آنان با امویان بوده است.
مقاله حاضر از منظری متفاوت به مرجئه و نقش آنان به عنوان یکی از عوامل موثر در
انتشار اسلام در میان گروهی از اهل ذمه می پردازد و نشان می دهد که بعضی از اینان
در دفاع از نومسلمانان, حتی رودرروی عمال اموی ایستاده و دست به شورش هایی نیز زده
اند.
خلاصه ماشینی:
"ظاهرا اولین بانیان مرجئه و از جمله ((حسن بن محمدبن حنفیه)) که اول کسی بود که به ((ارجإ)) قائل شد,(7) منظورشان از ((ارجإ)), همان مفهوم فوق الذکر بود, نه آن که عمل را از ایمان موخر بدانند(8) و با این که احتمالا این اقدام مسالمت جویانه مرجئه در جهت احیای اتحاد از دست رفته امت اسلامی و جلوگیری از جنگ های داخلی و خون ریزی بیشتر میان مسلمین(9) و نیز جهت وحدت عناصر مومن در مقابل بنی امیه آغاز شده بود, نتایجی منفی نیز به بار آورد, تا آن جا که در ادوار بعد با تمسک به همین اندیشه و به دنبال آن, اصالت قائل شدن برای ایمان منهای عمل, در برخی مواضع نه تنها به نزدیکی و حمایت برخی از طرفداران مرجئه به بنی امیه منجر می شد, بلکه می توانست ایشان را به بازوهای ایدئولوژیک امویان مبدل ساخته و رویاروی جریان های ضد اموی قرار دهد.
(11) قتل بسیاری از مرجئه اعم از ((مرجئه قدریه)) و یا حتی ((جبریه)) توسط حکام اموی(12) و حضور موثر برخی از ایشان در قیام های ضد اموی همچون قیام ((ابن اشعث)),(13) ((یزیدبن مهلب))(14) ((زیدبن علی(ع)))(15) و نیز ترتیب دادن شورشی گسترده از نومسلمانان در خراسان به رهبری ((حارث بن سریج))(16) نه تنها اشکالات جدی بر نظریه همدستی همه مرجئه با امویان وارد می سازد, بلکه سیمای دیگری از آن ها ترسیم می کند که دقیقا ریشه در همان تعریف ایشان از ایمان دارد."
(
, 
, 
)
