چکیده:
فعالیتها و اقدامات سیاسی پیامبرصلی الله علیه وآله در مدینه، گونهای خاص از
اعمال قدرت را در عرصه زندگی عمومی مردم نمایان میسازد. از سوی دیگر، پیامبرصلی
الله علیه وآله پس از دریافت شریعت، به ابلاغ آن پرداخته، احکام و آموزههای آن را
در میان مردم اجرا کرده است. ملاحظه این دو واقعیت در زندگی و سیره وی، پرسش از
نسبت اعمال قدرت وی با شریعت اسلام را به پرسشی اساسی تبدیل میکند. مناسبات قدرت و
شریعت در سیره سیاسی پیامبرصلی الله علیه وآله، دو سویه است: مناسبات قدرت با شریعت
و مناسبات شریعت با قدرت. سرشت و ماهیت قدرت، اهداف قدرت، ساختار نظام سیاسی و
شیوهها و ساز و کارهای اعمال قدرت پیامبرصلی الله علیه وآله، مهمترین عرصههایی
است که در آنها قدرت با شریعت ارتباط برقرار میکند. سرشت و ماهیت شریعت، اهداف
شریعت و شیوهها و ساز و کارهای تحقق شریعت پیامبرصلی الله علیه وآله نیز مهمترین
عرصههایی است که در آنها شریعت با قدرت ارتباط برقرار میسازد. بر این اساس
مناسبات مذکور، ارتباطی متقابل و دو سویه را به نمایش میگذارد؛ هر چند که به نظر
میرسد، قدرت در سیره سیاسی پیامبرصلی الله علیه وآله تابعی از شریعت وی است. این
مقاله در دو بخش مناسبات قدرت و شریعت را مورد بررسی قرار میدهد. در بخش نخست،
مناسبات شریعت با قدرت و در نتیجه سرشت و ماهیت شریعت، اهداف آن و نیز ساز و کارهای
تحقق شریعت در پرتو قدرت وی مورد بررسی قرار میگیرد. در بخش دوم مناسبات قدرت با
شریعت مورد توجه قرار میگیرد و تأثیر پذیری سرشت و ماهیت قدرت،اهداف قدرت و ساز و
کارهای اعمال قدرت پیامبرصلی الله علیه وآله از شریعت اسلام بیان میگردد.
بررسیهای مذکور ضمن نشان دادن تقدم شریعت بر قدرت در سیره سیاسی پیامبرصلی الله
علیه وآله، مناسبات و ارتباط دو سویه آنها را نیز نمایان میسازد.
خلاصه ماشینی:
"علاوه بر این از پیامبرصلی الله علیه وآله در کنار هم دو چیز خواسته شده است: برخورداری از روحیه تحمل وخیرخواهی در قبال مردم در کنار مشورتخواهی از آنان در امور عمومی، و در نهایت تصمیمگیری در امور عمومی را با ضرورت توکل به خداوند همراه ساخته، به این نکته اساسی اشاره دارد که هدف اساسی سیاست و تدبیر جامعه «هدایت» و رشد سیاسی انسانهاست.
قدرت در سیره سیاسی پیامبرصلی الله علیه وآله «امانتی الهی» تلقی میشود که در برخی از آیات نیز به این مفهوم اشاره شده است: انا عرضنا الامانة علی السموات والارض والجبال فأبین ان یحملنها واشفقن منها وحملها الانسان انه کان ظلوما جهولا31؛ ما امانت را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه داشتیم ولی آنها از حمل امانت ابا نموده واز آن هراس داشتند و انسان آن را بر عهده گرفت، به راستی که او بسیار ظالم وجاهل بود.
به نظر میرسد بتوان با مراجعه به قرآن کریم مهمترین هدفی را که شریعت اسلام برای قدرت پیامبرصلی الله علیه وآله معرفی کرده است رادر «خدا محوری» خلاصه کرد ودیگر اهداف ورسالتهای وی را در راستای این هدف اساسی دینی قرار داد.
سازوکار شورا ومشورت نیز در سیره نبوی همچون سازوکار نخست از دو ویژگی برخوردار است: نخست، تناسب با شرایط سیاسی اجتماعی: در دولت دینی پیامبرصلی الله علیه وآله آگاهی به شریعت یکی از معیارهای اساسی در توزیع قدرت بود."