چکیده:
توجه به منافع جمعی و جمع گرایی عقلانی از ضرورتهای بنیادی هر جامعهای است.در این پژوهش تلاش بر این بوده است تا متغیرهای تأثیر گذار بر جمع گرایی یا همکاری در دو راهی اجتماعی شناسایی شود.چهار چوب نظری پژوهش تئوری متأخر انتخاب عقلانی است که در تحلیل خود از رفتار انسان غیر از محاسبات سود و زیان مادی،تمایلات دیگر خواهانه و رفتار منصفانه را نیز مورد توجه قرار میدهد.بر مبنای فرضیههای تحقیق،متغیرهای تعهد عام،خویشتن داری،دینداری،تمایل به همکاری،باور به زیانهای عدم همکاری،اعتماد به همکاری دیگران،رضایت از زندگی،دریافت پیامهای متقاعد کننده و تجربهء واکنش منفی دیگران بر جمع گرایی مؤثر است.رفتار جمع گرایانهء مورد بررسی، توقف عابران در برابر چراغ قرمز است.نمونهء تحقیق شامل 003 نفر از عابرانی است که از سه تقاطع پر ازدحام در جنوب،مرکز و شمال تهران قصد عبور از چراغ قرمز داشتهاند.بر پایهء تحلیل یافتههای تحقیق،رابطهء همهء متغیرها-به جز رضایت از زندگی و تجربهء واکنش منفی دیگران-با متغیر وابسته تأیید میشود.در تحلیل رگرسیون به شیوهء گام به گام نیز متغیرهای«دریافت پیامهای متقاعد کننده»،«خویشتن داری»و«تعهد عام»وارد معادله شدند و در مجموع حدود 71 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کردند.به منظور افزایش همکاری در موقعیتهای دوراهی اجتماعی چند راه حل ارائه میشود:1.تقویت دیگر خواهی و تعهد جمعی،2.آموزش دربارهء زیانهای عدم همکاری و فواید همکاری، 3.کم هزینه کردن همکاری و پر هزینه کردن عدم همکاری و 4.تقویت نظارت رسمی و غیر رسمی.
خلاصه ماشینی:
چهار چوب نظری پژوهش تئوری متأخر انتخاب عقلانی است که در تحلیل خود از رفتار انسان غیر از محاسبات سود و زیان مادی،تمایلات دیگر خواهانه و رفتار منصفانه را نیز مورد توجه قرار میدهد.
در این که دیگر خواهی به این معنی به سرشت و خلقت انسان باز گردد،شاید اتفاق نظری میان صاحب نظران نباشد،اما بسیاری از آنها مانند کنت،دورکیم:باتسون،آرگایل،بیرهوف، استوت و بکرز با تأمل در رفتارهای انسان و با تکیه بر مطالعات تجربی در این زمینه متقاعد شدهاند که خاستگاه بسیاری از رفتارهای انسان تمایلات دیگر خواهانه است:یعنی در کنار تمایل به منافع مادی و فرد گرایانه،انگیزهء مستقل دیگر خواهانه نیز در درون انسان نهاده شده است(بیرو،7631:21؛کرایب،2831:341؛بیرهوف،4831:144 و 282؛ جوادی،3831:55-75 و 621-821).
از طرف دیگر،رعایت چهار چوبها و ضوابط دینی در واقع نوعی تمرین خویشتن داری و چیرگی بر نفس است و دست آخر این که مذهب از طریق ایجاد آرمان مشترک،نمادها،خاطرات و مناسک مشترک،هویت جمعی و در نتیجه تعهد عمومی را تقویت میکند و بدین ترتیب، آمادگی فرد برای همکاری در دو راهی اجتماعی را افزایش میدهد.
در این تحقیق،توقف عابران پشت چراغ قرمز نشانهء همکاری در دو راهی اجتماعی و یا جمع گرایی،و عبور از آنها از چراغ نشانهء عدم همکاری و فرد گرایی است.
اما توقف پشت چراغ قرمز-که گفتیم متغیر وابستهء ما در این پژوهش و نشانهء جمع گرایی است-میتواند دو بعد نگرشی و رفتاری داشته باشد.