خلاصه ماشینی:
"این هجرات و وداع و فراق تاریخی و معنوی بیتأثیر بر فراهمتر شدن شرایط و مستعدتر شدن زمینه برای طرح پرسشها و به کار افتادن بوتهء نقدها و ملتهبتر شدن کورهء تحلیلها و داغتر شدن تنور مناقشهها بر سر فرهنگ و هنر و آیین و تقسیم آثار و اجساد و اجسام میراث فرهنگها و هنرها و سنتها اینکه به راستی این،چه هست و آن،چه نیست و معماری این یک بر چه زمینه و شالودهای نهاده شده و از چه مواد و مصالحی بنیاد پذیرفته و آن یک از چه خصلت و صفتی برخوردار است،بیتأثیر نبوده است.
کشف پیش از تاریخ در دورهء جدید و مناظری را که باستانشناسان از دورهها و لایهها و مراحل و فرآیندهای کهن و ابتداییتر فرهنگها و سنتها و جامعهها و جمعیتهای منقرض و مفقود و مدفون گذشته گشوده و نقدها و تحلیلها و داوریهای شکننده و لغزان و تحویلی و کمیتزدهء باستانشناسی از انسان و تاریخ و فرهنگ و جامعه و سبک و سنت و هنر و مدنیت و معنویت و آیین و مواریث گذشته مسئله را سخت پیچیده و دشوارتر کرده است.
تخریبهای گسترده و بیمهار محیط زیست و زیستگاهها و مواریث فرهنگی، تخریب و تحریف و تحقیر و انکار پیشینه و سابقهء معنوی ملتها،افول منزلت و شأن متعالیتر انسان،سرگشتگی، اضطراب تنشهای روحی و آشفتگیهای فکری در حیات فردی و جمعی اقشار مختلف اجتماعی،خروج ذائقههای لوس و هرزه و بیریشه و بنیاد در عرصهء هنر و هنرمندانگی،حجمگرایی،کمیتزدگی،تکلف و موارد و مصادیق بسیار دیگر در ذوق و منش زیباشناختی بسیاری از فرهنگها و ملتها همه مبین این واقعیتند که تا کجا و چه اندازه دورهء جدید جنبههای کیفی و بنیانهای معنوی و لایههای قدسیتر فرهنگ را مورد تردید یا انکار قرار داده است."