چکیده:
عوامل جغرافیایی بیگمان در فرایندهای سیاسی نقش داشته و موضوع قدرت را بعنوان شالوده علم سیاست تحت تأثیر قرار میدهند.فرایندهای سیاسی نیز که در اشکال گوناگون تصمیمگیری به نمایش درمیآیند،به سهم خود چشمانداز محیط جغرافیایی کره زمین را تغییر میدهند.از دیدگاه نظری یک رابطه پیچیده و متعامل میان مجموعه عوامل جغرافیایی و پدیدههای سیاسی وجود دارد که امروزه موضوع دانش جغرافیای سیاسی و علم ژئو پلیتیک را تشکیل میدهد.
در اینجا برآنیم ضمن تشریح مفهوم ژئو پلتیک،به بررسی ماهیت،ساختار،و کارکردهای نظام ژئو پلیتیک جهانی بپردازیم و آن را بعنوان نظریهای علمی مطرح نمایی.هدف ما ارائه تحلیل ژئو پلیتیکی از فرایندهای پیچیده تصمیمگیریهای سیاسی است که در فضای جغرافیایی کرهء زمین صورت گرفته و جریان مییابند و هر لحظه به خلق سیمای خاصی از نظام قدرت میپردازند.
مفهوم نظام ژئو پلتیک جهانی (World Geopolitical System) دربرگیرندهء عناصری است که معرفی آنها کلید درک مفهوم موردنظر ما میباشد.قدرت (Power) اصلیترین عنصر ساختار نظام ژئو پلتیک جهانی را تشکیل میدهد که نحوهء شکلگیری،تداوم و چگونگی حرکت آن در عرصهء فضای جغرافیایی بعنوان یک کنش انسانی به همان اندازه حائز اهمیت است که ساختار،شکل،عوامل و بازیگران آن.
واژهء نو (Geo) نیز در این مفهوم دارای بار ارزنده جغرافیایی است که پرداختن به آن مستلزم گشودن بحثی عمیق در خصوص مفاهیم کلیدی فضا (Space) مکان (Place) و موقع (Situation) در ادبیات جغرافیایی است.ضمن اینکه در گفتمان جدید ژئو پلتیکی معاصر،مفاهیمی همچون احساس قلمروخواهی (Territoriality) و محلیت (Locality) از آنچنان بار سیاسی برخوردارند که جا دارد مورد توجه بیشتری قرار گیرند.در پیشوند ژئو همچنین مفهومی جهانی نهفته است که متضمن برخورداری از درکی سیارهای از فرایند قدرت میباشد.این اصطلاح ما را ناگزیر از نوعی تلقی جهانی (Global) و جهانیاندیشی سیاسی میسازد که در پرتو آن نظام ژئو پلتیکی حاظر معنا مییابد.
واژهء نظام (System) هم در مفهوم یادشده،بیانگر ماهیت سیستمی و بهمپیوستهای است که در شکل نگرش سیستمی و درک ساختاری-کارکردی از قدرت جهانی خود را به نمایش میگذارد.
باور ما بر این است که با درک ماهیت نظام ژئو پلیتیک جهانی،بتوانیم به ارائه تصویری از منطق مناسبات قدرت میان جوامع گوناگون بشری،از اتحادیههای بزرگ منطقهای گرفته تا کشورها،و در حتی محلهها،خانوادهها و افراد نایل شده و دورنمای تحولات آینده این نظام متحول را تا حدودی پیشبینی نماییم.
پرسشهای مطرح در این پژوهش عبارتند از اینکه؛نظام ژئو پلتیک جهنی چیست؟ ماهیت،ساختار و کارکردهای آن کدامند و چه تفاوتهایی با نظام بین الملل دارد؟سیر تحول تاریخی آن چگونه بوده؟چشمانداز کنونی آن چیست و چه دورنمایی از آینده آن میتوان به تصویر کشید؟
بازیگران عمده آن کیستند؟آنان چگونه میاندیشند و چگونه رفتار میکنند؟اهداف و استراتژی آنها چیست،و از چه اصول و روشهایی برای تحقق خواستههایشان پیروی میکنند؟ ظرفیتها و محدودیتهای آنان کدامند و چه تأثیراتی میتوانند بر فرایند قدرت در سطح نواحی مختلف جغرافیایی کره زمین از خود بجای گذارند؟
بر این اساس میتوان"نظام ژئو پلتیک جهانی را ترکیب پیچیدهای از فرایندهای فضایی قدرت میان بازیگران بیشماری تصور کرد که در وجوه گوناگون سیاسی،اقتصادی و فرهنگی و در عرصهء محیط یکپارچه سیارهء زمین به نقشآفرینی پرداخته و با یکدیگر در تعامل دائمی بسر میبرند،و در هر لحظه سیمای خاصی از گفتمان قدرت را در اشکال گوناگون،و در عرصههای متفاوت جغرافیایی و با روشهای ویژه به نمایش میگذارند.ازاینرو نظام یکپارچهء ژئو پلتیکی معاصر نه در نظم و ثبات دائمی است و نه دستخوش بینظمی و بیثباتی،بلکه در حالگذار به مرحلهء نوینی از یک تعادل پویا است که از طریق آشفتگیها و مناقشات مکرر ادامه خواهد یافت و نقشهء سیاسی جهان در هر لحظه بازتاب این توازن است.»
خلاصه ماشینی:
"(1)-عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واژهء نو (Geo) نیز در این مفهوم دارای بار ارزنده جغرافیایی است که پرداختن به آن
باور ما بر این است که با درک ماهیت نظام ژئو پلیتیک جهانی،بتوانیم به ارائه تصویری از
بر این اساس میتوان"نظام ژئو پلتیک جهانی را ترکیب پیچیدهای از فرایندهای فضایی
این تحولات بگونهای است که الگوهای سابق مطالعه روابط میان دولتها دیگر قادر
ضمن تأکید بر این نکته که سرعت تغییر و تحولات نظام قدرت نیز همواره رو به
پرسش کلیدی تحقیق عبارت از این است که نظام ژئو پلتیک جهانی چیست و
آینده آن میتوان تصویر کرد؟آیا اساسا این نظام پدیدهای ساختاری است که بر
نظام ژئو پلتیک جهانی سیستمی مشتکل از عناصر گوناگونی است که در یک
اجزاء با محیط جغرافیایی وقوع آنها و نیز چگونگی مناسبات فضایی است که این
منظور از آن کشورها است اشاره دارد،الگوی نظام ژئو پلتیک جهانی نه فقط برپایهء
باور ما بر این است که نظام ژئو پلتیک جهانی متشکل از خردهنظامهای سیاسی،
(1)- Regional political System برپایه این اصول،اینک ضروری است به بررسی ساختار نظام ژئو پلتیک
بدین ترتیب میتوان کشورها،نظامهای منطقهای،نظام بین الملل،و یا نظام ژئو پلیتیک جهانی را بعنوان نمادهای فضایی نظامهای سیاسی برشمرد.
موضوع بیانگر این است که جهان همواره علاقمند ثبات و امنیت ایران بوده و از
این است که جهان آینده مجموعهای از نظامهی متعدد منطقهای خواهد بود که
است در چهارچوب آرمانهای ملی و بومی خود با این سازمان و دیگر نهادهای
بازتاب این حقیقت است که فرایند جهانی شدن و نیز کارکردهای ناشی از ماهیت"