چکیده:
موقعیت ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی به همراه موضوع نفت سبب شد جنگ جهانی دوم به سرعت به صحنهء سیاسی و جغرافیای ایران کشیده شود.طرفهای درگیر جنگ به ویژه متفقین به صورت بالفعل ایران را پلی برای پیروزی در جنگ به شمار میآوردند و به صورت بالقوه در اندیشهء بهرهبرداری از دستاوردهای پس از پیروزی در جنگ بودند.به همین دلیل ایران نقشی ویژه در معادلههای بین المللی و نقشههای استراتژیک پیدا میکرد که البته کمتر فرصت مییافت از این نقش ویژه به نفع خود بهره گیرد.
این نوشتار میکوشد مسئلهء اشغال ایران در شهریور 0231 را در چارچوب استراتژیهای کلان دو دولت استعماری انگلیس و شوروی تبیین نماید و به همین دلیل فرضیهء اصلی،بر آن است که نشان دهد حضور آلمانیها در ایران و خطر ناشی از آن،بهانه و دستاویزی بیش نبوده است.اسناد موجود که برخی از آنها پیوست این مقالهاند نیز این موضوع را بیان میکنند.
خلاصه ماشینی:
"برای افزایش سطح مناسب اقتصادی خود با موانع بسیاری روبهرو نبود و به همین دلیل نفوذ اقتصادی آلمان در کشورهای گوناگون به ویژه ایران در سالهای پس از جنگ جهانی تا آغاز
همچنین از نظر انگلیس حضور آلمان مانع توسعهء نفوذ شوروی و کمونیزم بود.
دولت بریتانیا بر این باور بود که ماهیت روابط ایران و آلمان اقتصادی است و مادامی که
مسئله مهمترین رویکرد سیاست خارجی دولت ایران در این سالها بود و آلمان و ایالات متحده
بنابر این همیشه ترس دولت ایران از شوروی بیشتر بود زیرا همسایهء
شروع جنگ دوم جهانی حساسیت این دو کشور نسبت به ایران افزایش چشمگیری یافت و سرانجام به دخالت و اشغال نظامی اران منجر شد.
این سیاست را تعقیب کند اما بار دیگر کشورهای امپریالیستی انگلیس و شوروی به دولت ایران
دولت شوروی در آغاز جنگ در جبههء ائتلافی آلمان بود و در پی آن این مسئله سیاست
استوار بود و این استراتژی مادامی که دولت آلمان به شوروی اعلام جنگ نداده بود ادامه داشت.
نکتهء قابل تأمل در زمان ائتلاف شوروی و آلمان این بود که روسها اعتراضی به حضور آلمانها در
دوم جهانی)آنچه برای دولت بریتانیا اهمیت داشت حفظ منابع نفتی ایران به نفع خود بود.
خارجهء آمریکا،به کاردل هال اظهار داشت که به عقیدهء او دولت بریتانیا قصد اشغال ایران را دارد و خواستههای آنها نیز بهانهای بیش نیست.
دولت ایران نسبت به دولت آلمان کاسته شده بود تا جایی که رضا شاه را بر آن داشت وزیر
روسها و حتی انگلیسیها بود زیرا این دو کشور بارها چهرهء واقعی خود را در ایران نمایان ساخته"