معرفی سند: تحلیل اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در چارچوب اهداف و استراتژیهای کلان متفقین (انگلیس و شوروی) مقاله

در جنگ جهانی دوم،انگلستان و شوروی با دو استراتژی متفاوت به سراغ ایران آمدند؛نخست آنکه با بی‌طرفی ایران موافقت کردند،اما پس از برهم خوردن معادلات جنگ و پس از حملهء آلمان به شوروی‌ این استراتژی به گونهء دیگر رقم خورد و آنها اشغال ایران و تقویت جبهه‌های شوروی را به عنوان پلی‌ برای پیروزی خود انتخاب کردند؛البته این انتخاب باید تهاجم و اشغالگری آنها را توجیه می‌کرد؛بنابراین‌ حضور آلمانی‌های مقیم ایران را به عنوان بهانهء اصلی برای تهاجم به ایران برگزیدند. این نوشتار که بخش دوم مقالهء مندرج در شمارهء بیست و هشتم همین فصلنامه(پاییز 58)است،می‌کوشد تا اهداف واقعی و استراتژیهای کلان متفقین را در ایران نشان دهد و با استفاده از اسناد وزارت امور خارجه‌ ایران و وزارت خارجهء انگلستان حقایق بیشتری را از لایه‌های پنهان اشغال ایرن بازگو کند.

"این استراتژی به گونهء دیگر رقم خورد و آنها اشغال ایران و تقویت جبهه‌های شوروی را به عنوان پلی‌ حضور آلمان‌ها در ایران است و این بهانه‌جویی با توجه به سیر تحولات جنگ جهانی دوم از قبل و در واقع وزارت امور خارجه و وزارت جنگ انگلستان تصرف بخشهای شمالی ایران را به‌ دست نیروهای شوروی،اقدام«محرک جنگ»نمی‌دانستند(همان،ص 65-75). (*) Casus belli فرضیات دولت انگلستان بر این اساس استوار بود ه در وقت مقتضی از ایران و البته نفت به نفع‌ نکته که اگر ایران سیاست دیگری را در پیش می‌گرفت رویکرد مقامات انگلیسی در قبال این کشور تغییر می‌یافت،بسیار خوشبینانه است؛چرا که دولت انگلستان بارها ثابت کرده بود که حتی در شرایط غیرجنگی به راحتی به ایران و ایرانیان پشت می‌کند. شکست شوروی برای مدتی طولانی بود تا از این راه حمله به خاک کشورهای امپراتوری انگلستان‌ بی‌طرفی دولت ایران بود که قبلا انگلستان و شوروی کمابیش آن را تأیید کرده بودند و اکنون با که در غیر این صورت ایران باید خود را برای واکنش انتقام جویانهء ارتش آلمان آماده می‌کرد. چرا نمایندهء دولت انگلستان افکار عمومی مردم ایران را با این پیش فرض که از انگلیسی‌ها آن حفظ منافع استراتژیک و نفتی انگلستان در منطقه و محل،پیشگیری از تصرف آنها توسط آلمان و در اختیار گرفتن راههای کمک‌رسانی به اتحاد شوروی بود،[به کار خود کرده بود و هم حمله به ایران و اشغال خاک کشور یک استراتژی تغییر ناپذیر انگلستان در آن روزگار شوروی و انگلستان کوشیدند تا از فرصت به دست آمده در هنگام اشغال ایران استفاده کنند"