باورداشت امامت - مهدویت در مکتب سامراء مقاله

«مکتب سامراء» نامی است که بر شیوه‌ی علمی جمعی از فقها و محدثان امامیه در قرن سیزدهم و چهاردهم اطلاق می‌شود. این شیوه‌ی علمی‌ـ که با هجرت میرزا محمد حسن شیرازی، از نجف به سامراء شکل گرفت‌ـ در کنار ویژگی‌های فقهی و اصولی، در زمینه‌ی باورداشت اصل امامت و مهدویت، ویژگی‌های خاص خود را دارد. نویسنده در این گفتار می‌کوشد که ده تن از بزرگان و مشاهیر این مکتب را شناسانده و دیدگاه‌های آن‌ها را در باورداشت و ضرورت ترویج اصل امامت و مهدویت نشان دهد. مبنای این تحلیل‌ها، آثار آن دانشوران یا آثار نوشته‌شده درباره‌ی آنان است. نویسنده در مقدمه، دلایل انتخاب این جریان و دشواری‌های تحقیق خود را بیان کرده و در بخش پایانی نوشته‌ی خود، به تحلیل محتوایی این مکتب، از زاویه‌ی دید خود پرداخته است.

"البته امامان شیعه نور واحدند، تفاوتی میان آنان نیست و ایمان در نظر شیعیان به یک میزان به اعتقاد و قبول امامت هر کدام از آن جنابان بستگی دارد؛ اما با توجه به جایگاه خاص ولی حی هر دوران جایگاهی ویژه دارد، از آن رو که معرفتش موجب خروج از مرگ جاهلیت می‌گردد و نیز در دوران غیبت کبری، مواجهه با آخرین امام در واقع حقیقت معنای امامت ـ مهدویت را آشکار می‌سازد شاید بر همین مبنا، یکی از بزرگ‌ترین فقهای شیعه اصلی‌ترین حوزه‌ی علمی خود را به محلی منتقل می‌کند که می‌تواند توجه‌دهنده‌ی مناسبی در این راستا باشد و حضور او و اهل علم در آن شهر، توجه مردم به عنوان مراجعین به راویان حدیث را بیش از پیش به معدن حدیث و مفهوم آن از سویی و توجه خود راویان حدیث را به معلم حدیث از سوی دیگر جلب می‌کند. توجه به امام عصر علیه‌السلام در آثار اصحاب سامراء توجهی است که این بار در کنار نقل حدیث پیرامون آن حضرت بر مبنای مسلک فقهای شیعه، تبیین حقیقت مهدویت در پرتو اندیشه‌ی امامت، خالی نبودن زمین از حجت، وجود حجج دوازده‌گانه الهی که منصوبان از جانب پروردگار و نامبرده‌شدگان از جانب رسولش در احادیث متواترند و وقوع غیبت‌های دوگانه در تاریخ حیات آن امام همام را گوشزد می‌کند؛ به چند مسأله‌ی اساسی و حساس دیگر نیز توجه می‌دهد. ب) صدرالإسلام همدانی صدرالإسلام همدانی در تکلیف 56 کتاب تکالیف الأنام فی غیبة الإمام از جمله تکالیفی که برای دوران غیبت ذکر می‌کند، مطالعه‌ی آثاری پیرامون امام عصر علیه‌السلام است و شیوه‌ی آن‌ها را غیر از انس دائمی خواننده با این آثار، در مذاکره‌ی آن‌ها با دیگران و بلند خواندن آن در جمع خانوادگی می‌داند."