چکیده:
قلت آثار باستانی دوره هخامنشی،مطالعه دقیق و موشکافانه معدود آثار موجود را جزء ضروریات باستان- شناختی عصر هخامنشی نموده.در این بین پاسارگاد به عنوان قدیمیترین مکان باستانی هخامنشی جایگاه ویژهای در پژوهشهای باستانشناختی آندوره دارد به ویژه اینکه در مورد پاسارگاد این سوال که پاسارگاد چگونه جائی بوده؟همواره ذهن باستانشناسان را به خود مشغول داشته،برخی بر یان باور بودند که آنجا کمپ بزرگی بوده که به عنوان اولین اقامتگاه پارسیان در سرزمین فارس،بنا گردیده بود.برخی دیگر آنجا را مقر حکومتی و اداری یا مذهبی اوایل هخامنشی و بعضی دیگر آنجا را نمونه کامل یک شهر قرن ششم ق.م و نخستین پایتخت هخامنشیان میدانند.علاوه بر نظریات ارائه شده از سوی سیاحان و جهانگردان،در طول قرن بیستم کاوشها و بررسیهای باستانشناختی مهمی توسط هر تسفلد،علی سامی،استروناخ و رمی بوشارلا در آنجا صورت پذیرفت که هرکدام به نوبه خود اطلاعات ارزشمندی در اختیار محققین و علاقهمندان فرهنگ و تمدن عصر هخامنشی قرارداد و مطالعه دقیق نتایج این پژوهشها حکایت از آن دارد که بایستی به پاسارگاد به عنوان اولین شهری که بنا به خواست و دستور هخامنشیان بنا گردیده بود و نخستین پایتخت آن هم به شمار میرفت توجه بیشتری معطوف داشت و برای تکمیل اطلاعات انجام بررسیها و کاوشها و مطالعات باستانشناختی بیشتر اجتنابناپذیر است.
خلاصه ماشینی:
") به نظر میرسد مسئلهای که ذهن هرتسفلد را به خود مشغول داشته بود همان سوالی باشد که بسیاری از محققین و پژوهندگان تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشی بدان دال مشغول داشته بودند و آن اینکه:پاسارگاد در زمان هخامنشیان چگونه جایی بود؟آیا آنجا صرفا یک کمپ و پایگاهی بوده با آثاری از اولین استقرار مقتدرانه قوم پارس در سرزمینی که بعدها مام میهن ایشان گردید؟یا مکانی جهت انجام برخی فعالیتهای مذهبی؟و یا فراتر از اینها آیا میتوان آثار موجود در پاسارگاد را بقایای یک شهر کلاسیک اوایل هخامنشی دانست و آنرا به عنوان مقر حکومت کوروش کبیر و نخستین پایتخت ایران هخامنشی دانست؟بنابراین درک و دریافت بافت و ساختار کلی محوطه پاسارگاد میتواند سئوال اساسی هرتسفلد بوده باشد وی باوجود کمبود وقت و احتمالا مشکلات دیگری چون ناکافی بودن بودجه و امثالهم در طی شش ماه کاوش به نتایجی دست یافت که باوجود کاستیهای موجود اساس دیگر پژوهشهای باستانشناختی مرتبط با پاسارگاد گردید.
باتوجه به اینکه یکی از مهمترین اهداف باستانشناسی که در پاسارگاد به پژوهش و کاوش میپرداختند پاسخ به این سوال اساسی بود که اصولا محوطه پاسارگاد و بناهای به ظاهرگاه منفرد آن معرف چگونه جایی است؟آیا یک کمپ و اردوگاه بوده؟یا یک شهرکه میتواند پایتخت بنیانگذار حکومت هخامنشی بوده باشد؟ میتوان گفت استروناخ در این زمینه دستاورد بزرگی داشته چرا که وی باتوجه به نتایج حاصل از کاوشها و مطالعاتش میگوید:نحوهء چیدمان بناهای مختلف به ویژه بناهای مجللی چون کاخ مسکونی و کاخ بارعام و دروازه برخلاف نظر برخی از باستانشناسان به هیچ عنوان بیدلیل و تصادفی نبوده بلکه از روی نقشه و طرح قبلی پیاده شده و بنابراین از پی بدست آوردن تصویری کلی از محوطه پاسارگاد برآمد که البته کاوشهایش در این راه کمک زیادی کرد و اینکار را چنانچه خواهیم دید در سالهای اخیر و با استفاده از فناوریهای جدید رمی بوشارلا تا حد زیادی تکمیل میکند(برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به بوشارلا-بنش،1831)."