چکیده:
حوزه ی جغرافیایی ابهررود در استان زنجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی اش وضعیتی دارد که شناخت کم و کیف تطور فرهنگی آن در دوره ی اشکانی می تواند ما را در درک بهتر تحولات فرهنگی شمال غرب کشور در دوره ی اشکانی یاری دهد. این پژوهش در قالب یک بررسی میدانی و به منظور روشن نمودن وضعیت فرهنگی منطقه در دوره ی اشکانی انجام پذیرفت؛ در این راستا بررسی حوزه ی جغرافیایی ابهررود (شامل شهرستان-های ابهر و خرم دره) در دو فصل انجام پذیرفت و در نتیجه 257 محوطه باستانی شناسایی گردید که از این بین، 64 محوطه دارای آثار اشکانی بود. مطالعه ی گونه شناسی سفال اشکانی منطقه و نیز درک و دریافت کلی الگوی استقراری منطقه در دوره ی اشکانی از نتایج مهم این پژوهش است که نشان گر تغییرات جمعیتی یا تغییر الگوی پراکنش استقرارها نسبت به دوره ی قبل است، همچنین مشخص گردید که بیشتر استقرارهای منطقه روستاهای کوچکی هستند و شواهدی از مراکز شهری شناسایی نشد؛ همچنین به نظر می رسد فرهنگ مادی منطقه در دوره ی اشکانی، ضمن دارا بودن برخی ویژگی های بومی- محلی که آن را از سایر مناطق غرب و شمال غرب کشور تا حدی متمایز می-کند، نهایتا بخشی از گستره فرهنگی غرب و شمال غرب کشور است.
خلاصه ماشینی:
مطالعهی گونهشناسی سفال اشکانی منطقه و نیز درک و دریافت کلی الگوی استقراری منطقه در دورهی اشکانی از نتایج مهم این پژوهش است که نشانگر تغییرات جمعیتی یا تغییر الگوی پراکنش استقرارها نسبت به دورهی قبل است،همچنین مشخص گردید که بیشتر استقرارهای منطقه روستاهای کوچکی هستند و شواهدی از مراکز شهری شناسایی نشد؛همچنین به نظر میرسد فرهنگ مادی منطقه در دورهی اشکانی،ضمن دارا بودن برخی ویژگیهای بومی-محلی که آن را از سایر مناطق غرب و شمال غرب کشور تا حدی متمایز میکند،نهایتا بخشی از گستره فرهنگی غرب و شمال غرب کشور است.
البته بایستی این موضوع را در نظر گرفت که عدم شناسایی محوطههای باستانی دوره هخامنشی لزوما به معنای عدم وجود آثار هخامنشی در منطقه نیست و این امر میتواند نتیجه عدم شناخت دقیق باستانشناسان از مواد فرهنگی عصر هخامنشی و به ویژه سفال آن دوره باشد چون چنانکه میدانیم سفال دوره هخامنشی برخلاف عصر آهن و اشکانی آنچنانکه باید و شاید شناخته نشده است بنابراین برای اظهارنظر در مورد وضعیت فرهنگی منطقه در دوره هخامنشی نباید صرفا به نتایج حاصل از یک بررسی باستانشناسی بسنده کرد و پاسخگویی دقیق به مسائل مربوط به وضعیت فرهنگی حوزه جغرافیایی ابهر رود در دوره هخامنشی مستلزم انجام کاوش و گمانهزنی در محوطههایی است که دارای آثار هخامنشی هستند و در غیر این صورت دانستههای ما همچنان مبهم خواهد بود.