چکیده:
شورای حل اختلاف نهادی است نوپا که بر اساس ماده 189 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از سال 1381 تأسیس شده و به تدریج در سراسر کشور توسعه یافته است. این شورا به برخی از دعاوی حقوقی(مدنی) و کیفری رسیدگی میکند. در آییننامة ی تشکیل شوراهای حل اختلاف، حدود صلاحیت این شوراها بیشتر ناظر به امور حقوقی است و تعداد پروندههای حقوقی ای که در این شوراها رسیدگی میشود بیشتر از پروندههای کیفری است. با در نظر گرفتن مقررات مربوط به این شوراها و فعالیت آنها در چند سال اخیر میتوان نقاط قوت یا ضعف این نهاد را ارزیابی کرد. رسیدگی به دعاوی حقوقی در شورای حل اختلاف از جهاتی نسبت به رسیدگی دادگاه، دارای امتیاز است اما از طرف دیگر، رسیدگی به دعوا در شورای مذکور با ایراداتی مواجه است که میتوان با برنامهریزی صحیح و تصویب مقررات جدید این ایرادات را برطرف کرد. در این مقاله، امتیازات و معایب شوراهای حل اختلاف نسبت به محاکم قضایی در رسیدگی به پروندههای حقوقی مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"مهمترین این امتیازات و معایب بشرح زیر مورد بررسی قرار میگیرد: مبحث اول: امتیازات رسیدگی به دعوای حقوقی در شورای حل اختلاف با ملاحظه و بررسی ماده ی 189 قانون برنامه سوم توسعه ی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و مواد آییننامه ی اجرایی آن و با در نظر گرفتن فعالیت چند سالة شوراهای حل اختلاف، رسیدگی به دعاوی حقوقی در این شوراها نسبت به محاکم قضایی از امتیازات زیر برخوردار است: الف) تشریفاتی نبودن رسیدگی به دعاوی در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، 1 تعریفی از دعوا ارائه نشده است، لیکن در تعریف دعوا می توان گفت که دعوا عملی است تشریفاتی که به منظور تثبیت حقی که مورد انکار یا تجاوز واقع شده، انجام میشود(نک: کاتوزیان، 1376،273).
سوال اینست که وقتی مهمترین تشریفات آیین دادرسی یعنی تقدیم دادخواست رعایت نشده چگونه دادگاه میتواند به چنین پروندهای رسیدگی نماید؟ برای حل این مشکل، میتوان راهحل زیر را ارائه داد: همانطور که در مبحث قبلی 1 دیدیم، اگرچه طبق ماده ی 8 آییننامه اجرایی شورای حل اختلاف، برای شروع به رسیدگی، صرف تقدیم درخواست کافی است لیکن در عمل، اکثر دعاوی حقوقی در شوراها با تقدیم دادخواست به عمل میآید، از این رو چنانچه مشاور شورا، موضوع رسیدگی شده را خارج از حدود صلاحیت شورا بداند، پرونده به دادگاه ارسال میشود و با توجه به اینکه خواهان دعوی مطروحه را با دادخواست مطرح کرده است، ادامه ی رسیدگی در دادگاه به عمل آید، لیکن پس از وصول پرونده به دادگاه مدیر دفتر دادگاه ابتدا به خواهان اخطار میکند که هزینه دادرسی را واریز نماید، زیرا رسیدگی به دعوا در دادگاه مستلزم واریز هزینه ی دادرسی است."