چکیده:
میرزا عبدالغفار نجمالدوله، از فرهیختگان و رجال دورة ناصرالدین شاه قاجار است.وی علاوه بر آنکه از تحصیلکردگان و، سپس، معلمان دارالفنون بود بر علوم قدیم، به ویژه ریاضیات، تسلط کافی داشت. در این مقاله علاوه بر زندگینامة میرزا عبدالغفار نجمالدوله، به عنوان شخصیتی فرهنگی، به آثار او که از زمرة اولین آثار تألیف شده در زمینه جغرافیاست ـ و نیز تصحیحات ادبی میپردازیم. علاوه بر این،مؤلف به سفر نجمالدوله به اهواز جهت بستن سد بر روی رودخانة کارون و اهمیت این اقدام و تأثیر آن بر تاریخ و جغرافیای آن منطقه میپردازد. ذکر اسناد تاریخی دست اول همچون «فرمان ناصرالدین شاه به نجمالدوله» و نیز انعکاس سفر او در میان اقران از نکات مهم مطرح شده در این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"به مردی با قامت کوتاه اما با همتی بلند، واقف به علوم قدیمه و محیط به دانشهای جدید، زباندان و نکتهیاب از خاندان فضل و فضیلت، با نام عبدالغفار و عنوان منجمباشی و لقب نجمالملک و سپس نجمالدوله، فرزند کهتر مرحوم آخوند ملا محمدعلی اصفهانی، پدری که از دانایان عصر بود و در ریاضیات قدیم ثانی غیاثالدین جمشیدکاشانی محسوب میشد و از اعاظم رجال زمان خود بود و به دانش وافر و هوش سرشار جز مقدمات علوم ریاضی ایرانی و اسلامی بسیاری از مطالب ریاضی جدید را نیز آموخته و چون زر در آستین داشت تا آنجا که تحقیقات وی برای انتقال بعضی نکات دقیق علمی و پیوند خوردن میان اطلاعات قدیم و کشفیات جدید پرتأثیر بود و بسیار سودمند و با منفعت عام."