چکیده:
ایرانیان از دیرباز با آیین مسیحیت آشنایی ها و تعاملاتی داشته اند. این دین در پاره ای از برهه های تاریخ، در بخشهایی از ایران نیز گسترش یافته بود. اما مسیحیت در طول تاریخ یکسان باقی نماند و در سرزمینهای مختلف، صورتبندی های گوناگونی به خود گرفت و به فرقه های مختلف تقسیم شد. صورتهای اروپایی مسیحیت با گونه های رایج آن در ایران و سرزمینهای همسایه متفاوت بود. در درازای نزدیک به هزار سال، به تدریج، سه فرقه کاتولیک، ارتدکس و پروتستان به همراه شعباتشان به عنوان اصلی ترین بخشهای مسیحیت اروپایی پا گرفتند. دراین پژوهش کوشش شده است تا میزان آگاهی ایرانیان روزگار صفوی به این صورتبندی، به ویژه نخستین آشناییهای ایرانیان با نهضت و فرقه پروتستان که همزمان با دوران صفویه شکل گرفت، بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
آگاهیهای ایرانیان روزگار صفوی از اوضاع مذهبی اروپا (با تأکید بر نخستین بازتابهای نهضت پروتستان در ایران) دکتر مقصود علی صادقی عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز (از ص 139 تا 153) چکیده: ایرانیان از دیرباز با آئین مسیحیّت آشنائیها و تعاملاتی داشتهاند.
در اینجا مهمترین پرسش این است که میزان و کیفیّت این آگاهیها چگونه بوده است؟و بهویژه اینکه آیا ایرانیان روزگار صفوی از تحوّلات مذهبی اروپای معاصر خود، به خصوص نهضت اصلاحات دینی به رهبری لوتر و کالون آگاهی یافته بودند یا نه؟و این آگاهی چگونه و چه اندازه بوده است؟ دوران صفویه در ایران،کموبیش با بسیاری از تحوّلات اروپا که تاریخ این قاره را وارد عصر جدید کرد همزمان یا بسیار نزدیک است.
هچنین پیامدهای فتح قسطنطنیه به دست ترکان عثمانی،بهویژه در روابط ایران و اروپا،موضوعی است که غیرمستقیم در بسیاری از پژوهشهای مرتبط با مناسبات ایران و اروپای روزگار صفوی(و پیش از آن؛آق قویونلو)مورد توجّه قرار گرفته است امّا پارهای دیگر از موضوعات یاد شده تاکنون از دیدگاه پژوهشگران این حوزه نادیده گرفته شده است؛مثلا اینکه آیا کشف قارّهء آمریکا در آن سالهای نزدیک به واقعه در ایران انعکاس یافته است یا نه؟و یا اینکه آیا مردمانی از قارّهء آمریکا(منظور اروپائیان مهاجر به آمریکاست)در آن زمان به ایر ان رفت و آمد کردهاند یا نه؟ میتواند پرسشهای قابل توجّهی باشد.
در همانروزگاری که لوتر و کالون در راستای اصلاح آئین مسیحیّت در اروپا شورانگیزی میکردند،در ایران نیز تلاشهای شاه اسماعیل و جانشینانش برای تغییر مذهب ایرانیان از تسنن به تشیّع هنگامهای برپا کرده بود.