چکیده:
معماری اسلامی معماری وحدت اقوام و اقلیتهاست؛آنچه سرشار از تبلور اندیشه و فلسفه وجود است،هویتی مه تبدیل کلیساها یا معابد به مساجد اولیه شکل میگیرد و در امتداد آن فضاها و تزئینات و ویژگیهای مختص خود را میابد.فیلسوفان بزرگی از فلسفه پیدایش فضاهای اسلامی گفتهاند و بسیاری نیز اظهار عجز نموده و به زیبائی و تکنیک آن بسنده کردهاند. اندیشهها،تفکرات و باورها،فلسفه پیدایش فضای اسلامی و عناصر هویت بخش آن در قالب سطوری چند پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
"در مقابل این نظر،بورکهارت در شرح پیدایی معماری اسلامی از جمله در اشاره به قبهء الصخره(گنبد سنگ بزرگ)در بیت المقدس-که شرحش خواهد آمد-معتقد است نخستین فضایی که توانست کمال گنبد مرکزی معماری رومی و بیزانسی را ظاهر گرداند،تنها اقلیمی اسلامی بود.
7 در اینجا میتوان این نظر گدار را پذیرفت که اسلام ابتدا بیشتر سفارسدهنده بود و معماران زرتشتی ایران و مسیحی بیزانس سفارشهای هنری حکمرانان و ثروتمندان مسلمان را طراحی و اجرا میکردند،اما به تدریج به اقتضای مواجید و احوالات و نگرش دینی خود،که از وحی و تعلیم قرآنی پیامبر و ائمه نشات میگرفت در عناصر ناسازگار و بیگانه با ذوق و تفکر دینی اسلام دادند و آن را به روح خود نزدیکتر ساختند،تا آنکه به تدریج بینش دینی ناشی از علم و بصیرت روحانی،که با اقتدای به آیه شریفه قرآنی «کل من علیها فان» جهان ماده و دنیا را سربهسر خیالی و فانی تلقی میکرد،دلبستگی به دوام ابنیه و عمارات را بیوجه یافتند.
اما از آنجا که در دوره امویه اولین مساجد با بهرهگیری از هنر ملل و نحل مغلوب اسلام ساخته شدند،این اصول را میبایستی ا روایت پیامبر در باب عرش الهی و نیز ساختمان مکعب شکل کعبه بر ماده بناهای ساخته شده حمیل میکردند تا صورت اسلامی پیدا کند.
برخی از مورخین هنر اسلامی معتقدند،که شکل طاقچه از محراب کلیسای قبطیان مصر و یا از زاویه آداب دینی بعضی کنسیههای یهود اخذ شده است،61اما در حقیقت این عناصر چون ماده برای صورت دینی به کار آمدهاند."