چکیده:
در دامنههای شمال غربی سبلان، به لحاظ عمل متناوب ذوب - انجماد، نوسانات شبانهروزی دما، اعمال فشارهای تکتونیکی وحضور درز و شکافهای متعدد در سنگها(عمدتا آندزیت ،بازالت وگرانیت )، فرآیند هوازدگی همواره فعال است. عمل مداوم چنین فرآیندی درطی زمان، موجب انباشتگی واریزهها وتخته سنگها، در پای دامنهها، داخل درهها وعمدتا درداخل آبراهههای درجه2و3شده است. این واریزهها، دراثر دخالت عوامل مختلف، مانند وقوع سیلابها وگاه فعالیتهای انسانی دربخشهای حساس، جابجا شده وموجب تغییر مورفولوژی بسترهای طبیعی آب گردیدهاند. جریانات واریزهای منطقه مورد مطالعه، تحت تاثیر وضعیت توپوگرافی ودخالت عوامل مورفوژنز، مشخصات خاص خود را دارند. طول جریانات واریزهای (به عنوان یک متغیر بسیار مهم )در محدوده مورد بررسی، معمولا بزرگتر از پهنای آنها است. بهطورمتوسط این میزان از 1:3 تا 1:5 دربخشهای مرتفع منطقه، متفاوت است. نسبت مذکور درجریانات واریزهای قدیمی (بالاتر ازروستای کوتلروینگجه)بالاودرجریانات واریزهای کنونی (درسرتاسر منطقه )، که اغلب برروی گرانیتهای اولیگوسن تشکیل شدهاند، پایین است. نتایج حاصل ازبررسیهای کمی وتحلیلهای آماری و با استفاده ازرگرسیون چند متغیره نشان میدهد که، دربزرگ شدن طول مخروط واریزهها که معرف حجیم شدن واریزههای تشکیل شده درپای دامنهها است، نقش عمق معبر بسیار برجسته است. بررسی اقلیم گذشته و معبرهای عمیق ایجاد شده درجریانات واریزهای قدیمی، نشان میدهد که در زمان تغییرات آب وهوائی هلوسن، به طورقابل ملاحظهای بر میزان واریزهها افزوده شد. وجود شیبهای تند(40-90 درجه)، عدم پوشش گیاهی گسترده، وقوع بارشهای شدید، وافزایش میزان ذوب برفهای ارتفاعات و وقوع سیلابهای بزرگ، ازعلل اصلی ایجاد وجابجایی واریزهها درگذشته و برجایگذاری معبرهای عمیق درارتفاعات پایین محدوده مورد مطالعه بوده است. کلید واژهها: جریانات واریزه ای ، واریزه ها ،تحلیل های کمی ،تحلیل خوشه ای، مورفوژنز
خلاصه ماشینی:
"مخروط واریزهها که معرف حجیم شدن واریزههای تشکیل شده در پای دامنهها است،نقش عمق معبر بسیار برجسته
توپوگرافی بطور مجزا به روی متغیر طول مخروط واریزهها نیز مورد بررسی قرار گرفته است(شکل 4 الف تا ذا).
رودخانه و جریانات واریزهای و همچنین نحوه پراکندگی پشتههایی از واریزهها در درهها و نقش آنها در دینامیک
(1) Transport/erosion -نقش عوامل توپوگرافی در وقوع جریانات واریزهای و بزرگ شدن قاعده مخروط واریزهها
تولید واریزهها و همچنین از علل اصلی تشکیل و وقوع جریانات واریزهای هستند،در این مقاله سعی شده است که ضمن
توپوگرافی به طور مجزا بر روی متغیر طول مخروط واریزهها نیز مورد بررسی قرار گرفته است(شکل 3 الف تا ذ).
قاعده مخروط واریزهای،به ارتفاع دامنه،3:1 و 5:1 به ترتیب برای جریانات واریزهای کوچک و بزرگ است.
ارتفاعات منطقه،نظیر بازالت(که اکثر جریانات واریزهای منطقه بر روی آنها تشکیل شدهاند)،میتوان گفت که زیاد
بودن تعداد جریانات واریزهای منطقه در این محدود از ارتفاعات،قابل توجیه است(شکل 5).
است که جریانات واریزهای قدیمی و بزرگ منطقه،معمولا در ارتفاعات پایین(پایینتر از 2000 متری)قرار گرفتهاند.
با عنایت به ویژگیهای برخی از جریانات واریزهای منطقه(عمق زیاد بخش معبر و پایین بودن محدوده تشکیل
قرار گرفتهاند که شرایط اقلیم کنونی برای تشکیل آنها در این ارتفاعات مساعد نیست و عمق کانال جابجائی واریزهها
تولید و در اختیار درهها قرار میگیرد و به مرور مخروطهای واریزهای بزرگی تشکیل میگردد که قاعده این مخروطها
از این نوع مخروطهای واریزهای در سرتاسر دامنههای شمالغربی سبلان شناسایی شده است.
در این شکل:1)صخرههای پرشیب که واریزهها را در اختیار بخش مخروط قرار میدهند 2)جریانات واریزهای 3)دره."