نقد و بررسی: مجالس جهانگیری (متنی مهم برای پژوهش در فرهنگ درباری هندوستان در دوره شکوه) معرفی و نقد

مجالس جهانگیری نام کتابی است که در زمان فرمانروایی جهانگیر در عصر تیموریان در هندوستان توسط عبدالستار نگاشته شد. جهانگیر وارث سلطنت اکبر پادشاه تیموری بود، پادشاهی که به آرمان دین الهی و صلح کل اعتقاد داشت و تساهل مذهبی را یکی از اصول اصلاحات اجتماعی سلطنت خود قرار داد، اما در پایان سلطنت‌اش مخالفین که در رأس آنها پسرش جهانگیر قرار داشت بر او شوریدند. پس از او جهانگیر به سلطنت رسید، حکومت او از ویژگیهای دیگری برخوردار بود. کتاب مجالس جهانگیری این امکان را به ما می‌دهد که به این ویژگیها پی ببریم.این کتاب مکتوباتی است از مجالس شبانه دربار جهانگیر که توسط عبدالستار واقع‌نویس نگاشته شد فهرست آن شامل 122 مجلس است اما در متن تنها به شرح 114 مجلس برمی‌خوریم.این مقاله به مضامین و محتویات مجالس پرداخته و به موارد مهم آنها اشارهمی‌کند، مضامینی از قبیل مناظره‌های ادبی، مذهبی، فقهی، رویدادهای سیاسی و روزانه دربار، مناسبات خارجی و... در این میان توجه دربار جهانگیر به ایران، تمایل به فرهنگ ایرانی و رقابتهای پیدا و پنهان دربار جهانگیر نسبت به دربار صفوی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است و از میان مناظره‌ها به شرح مناظره میان مسیحیت و اسلام، کشمکش میان خاویه کشیش نویسنده کتاب آیینه حق‌نما و عالمان دینی دربار جهانگیر که به ردیه‌نویسی عالمان دینی اصفهان عهد صفوی منتهی شد می‌پردازد.

"در این میان توجه دربار جهانگیر به ایران، تمایل به فرهنگ ایرانی و رقابتهای پیدا و پنهان دربار جهانگیر نسبت به دربار صفوی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است و از میان مناظره‌ها به شرح مناظره میان مسیحیت و اسلام، کشمکش میان خاویه کشیش نویسنده کتاب آیینه حق‌نما و عالمان دینی دربار جهانگیر که به ردیه‌نویسی عالمان دینی اصفهان عهد صفوی منتهی شد می‌پردازد. برای بررسی بهتر متن مجالس جهانگیری توجه به زمینه تاریخی دوره مورد اشاره در این کتاب ضروری است. با اینکه در کتاب مجالس جهانگیری کوشش می‌شود تا چهره‌ای مدارا طلب از جهانگیر ترسیم شود، اما از خلال بررسی همین مجالس، تندروی مذهبی او نیز روشن می‌گردد. در همین متن و در جایی دیگر از شاه عباس صفوی به احترام یاد شده و نویسنده او را با عنوان دارای ایران معرفی کرده است: «روز شرف بود. آنکه در مجالس جهانگیری از او یاد می‌شود، برادرزاده فرانسیس خاویه بود اما حایری این نام را به نقل از نسخه خطی کتاب او، آیینه حق‌نما، به صورت زیرونیمو شاویر که شاید همان جروم خاویه باشد ( Jerome ×avierیا Hieronymo ×avier) نقل کرده است. گرچه از محتوای مجالس جهانگیری پیداست که دیدگاههای خاویه در همان هنگام طرح آنها مورد انتقاد علمای دربار جهانگیر قرار گرفته است و در چند مجلس از مجالس ذکر شده مناظره مسیحی ـ اسلامی انعکاس یافته است اما از واکنش مکتوب علمای هند نسبت به کتاب آیینه حق‌نما در مجالس جهانگیری مطلبی نیامده است. آنچه در کتاب مجالس جهانگیری درباره این موضوع آمده، شور مذهبی اسلامی را منعکس می‌کند اما چگونگی توجه به فرنگیان حاضر در هندوستان، شاید نشان دهنده غفلت آنان از خطری بود که تهدیدشان می‌کرد."