مطالعه تطبیقی ماهیت حقوقی قراردادهای بیع متقابل و جایگاه قانونی آن مقاله

اتخاذ قراردادهای بیع متقابل به عنوان روش تامین مالی پروژه های صنعت نفت و گاز در ایران از یک سو ناشی از محدودیتها و الزامات قانونی و از سوی دیگر ناشی از الزامات اقتصادی بوده است. قراردادهای بیع متقابل ماهیتا از تاسیسات حقوقی خارجی مشابه، همچون قراردادهای مشارکت در تولید، قرارداد مشارکت در سرمایه گذاری، قراردادهای امتیازی متفاوت است. همچنین این قراردادها از نظر ماهیتی متفاوت از تاسیسات حقوقی داخلی همانند بیع، معاوضه، جعاله، اجاره به شرط تملیک هستند. این قراردادها در مدل ایرانی خود ماهیتی خاص دارند و مشابهت کاملی با هیچ یک از تاسیسات حقوقی داخلی و خارجی ندارند. طرفین چنین قراردادی قصد می کنند یک مجموعه قرارداد جدید با شرایط کاملا متفاوت از سایر قراردادهای مرسوم، در قالب یک قرارداد جامع منعقد نمایند که مبنای اصلی آنها همانند قراردادهای دیگر، تراضی طرفین است. این تراضی تا جایی که مخالف قوانین و مقررات نباشد پذیرفتنی و لازم الاجرا است. سیری در این مقاله جایگاه این قرارداد را برای خواننده روشن تر خواهد کرد.

مجلة حقوقی، نشریة مرکز امور حقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری شمارة سی و هفتم، 1386، صص 295 ـ 243 مطالعه تطبیقی ماهیت حقوقی قراردادهای بیع متقابل و جایگاه قانونی آن 1 دکتر محمد رضا صابر 2 فهرست مطالب چکیده مقدمه گفتار اول) قراردادهای بیع متقابل و تأسیسات عمده حقوقی مشابه بند یکم) اقسام تجارت متقابل ((Counter Trade الف) معاملات تهاتری(Barter Contracts) ب) قراردادهای خرید متقابل (Counter Purchase Contracts) پ) معاملات افست (Offset) ت) معاملات بای بک (Buy- Back Contracts) بند دوم) بررسی بیع متقابل در فقه و مقایسه آن با برخی تأسیسات حقوقی داخلی و خارجی الف) بیع متقابل از دیدگاه فقه 1ـ عدم طرح قراردادهای بیع متقابل و شبه آن در فقه 2ـ تراضی طرفین، توجیه‌کننده قراردادهای بیع متقابل ب) تأسیسات حقوقی داخلی این مقاله از رساله دکتری تخصصی حقوق تجارت بین‌الملل نگارنده اقتباس شده است که در اردیبهشت 1386 در مرکز آموزشهای عالی بین‌المللی دفاع شده است. 5 لازم به ذکر است که بیع متقابل به‌عنوان یکی از شیوه‌های تجارت متقابل، 6 از سوی کمیسیون اقتصادی ملل متحد برای اروپا نیز به‌شرح زیر تعریف شده است: 7 «در این شیوه موضوع معامله اولیه عبارت است از ماشین‌آلات، تجهیزات، حق اختراع، اکتشاف و دانش فنی یا کمکهای فنی (تجهیزات ـ تکنولوژی) که به‌منظور نصب و استقرار تسهیلات تولیدی برای خریدار مورد استفاده قرار خواهد گرفت و وفق توافق طرفین فروشنده متعاقبا تولیدات به‌ دست آمده از تسهیلات تولیدی مذکور را از خریدار اولیه ابتیاع می‌کند».