چکیده:
فرسایش کنارهای رودخانه در حوضهی زهکشی سعیدآباد چای (دامنهی شمالی تودهی کوهستانی سهند)، از مسائل ژئومورفولوژیک است که در اثر آن علاوه بر فرسایش و اتلاف خاک و از بین رفتن اراضی حاصلخیز، مراکز سکونتی، تأسیسات، زیرساختهای ترابری (جادهها و پلها) و غیره، در معرض خطر قرار میگیرند. انسان نیز با دخالتهای بیرویه و دستبرد ناآگاهانه در سیستم طبیعی رودخانه، اثرات زیانبار زیست محیطی این نوع فرسایش را تشدید میکند. مقالهی حاضر سعی دارد ضمن تعیین وضعیت کنونی سیستم آبرفتی درهی سعیدآبادچای و بررسی ویژگیهای مورفولوژیکی نیمرخ طولی آبراهههای سعیدآباد چای با استفاده از توابع ریاضی، همچنین ترسیم نقشهی پهنهبندی خطر فرسایش کنارهای رودخانه سعیدآبادچای (با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزارهای Autocad Map2000, ARC/GIS ARC/VIEW,) به ممیزی مناطق پرخطر- کم خطر حوضه 1- استادیار مرکز پژوهشهای جغرافیایی دانشگاه تبریز.از نظر فرسایش کنارهای رودخانه پرداخته و در ضمن، نقش فعالیتهای انسان را در تشدید وقوع این نوع فرسایش مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد. نتیجهی این مطالعه نشان میدهد که در حال حاضر 3/47 درصد مناطق واقع در حاشیه آبراهههای سعیدآبادچای، در معرض خطر متوسط تا بسیارشدید فرسایش کنارهای رودخانه قرار دارند و تقریبا 7/52 درصد در پهنههای خطر کم تا بسیارکم قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
"با عنایت به اینکه تحول حوضهی سعیدآبادچای در دامنه شمالی کوهستان سهند جدا از تحول تودهی آتشفشانی مزبور نیست، به نظر میرسد، از نظر ویژگیهای طبیعی موجود (شرایط آب و هوایی و هیدرولوژیکی، ویژگیهای توپوگرافی و سنگشناسی و غیره) این حوضه از پتانسیل نسبتا مناسبی برای فرسایش کنارهای رود برخوردار است (کرمی، 1384).
از آنجا که شدت و نحوهی فرسایش کنارهای از روند کلی تحول حوضه و درهی اصلی تبعیت میکند و با عنایت به اینکه مدیریت پایدار و موفق یک سیستم رودخانهای، نیازمند شناخت قطعههای بسیار مستعد رودخانه به فرسایش کنارهای است (ریچارد و همکاران، 2005) – با وجود پژوهشهای ژئومورفولوژی بنیادی با ارزش متعددی در مورد درههای تودهکوهستانی سهند از جمله دره سعیدآبادچای (رضایی مقدم، 1370) - مطالعهای که در مورد شناسایی و ممیزی مناطق با خطر فرسایش کنارهای رودخانه باشد، در این منطقه انجام نشدهاست.
پس از اینکه به لایههای موجود بر اساس معیارهای معین وزن داده شد، واحدها بر این اساس ارزشگذاری شده و سپس با هم ترکیب میشوند (فرجی و لنگرودی، 1381) و مناطقی که امتیاز بیشتری کسب کردهاند، به عنوان مناطق اولـویتدار از نظر خطرشناخته میشوند و در نهایت، نقشه پهنهبندی خطر فرسایش کنارهای رودخانه سعیدآبادچای ارائه گردد (شکل4).
بحث بر اساس ارزیابیهای انجام شده در این مطالعه حوضهی زهکشی سعیدآبادچای، از نظر فرسایش کنارهای رودخانه از توان نسبتا خوبی برخوردار است و به دلیل انحنای نیمرخ طولی آبراههها، مواد برداشته شده از قطعات بالایی به پایین دست رودخانه حمل میشوند."