چکیده:
امروزه تحولات فناوری تکنولوژیک و صنعتی شدن شهرها، تغییرات مهم و اساسی در اکولوژی محیط زیست بر جای گذاشته است. در واقع آلودگی های ناشی از سوخت مراکز صنعتی و پسماندهای آن و استفاده های بی رویه از مواد معدنی و شیمیایی در صنعت و کشاورزی، باعث تخریب شدید محیط زیست شهری و روستایی گردیده و اثرات ناگواری نیز برزندگی جوامع و انسان ها پدید آورده است. به منظور تعدیل اثرات مخرب این آسیب های زیست محیطی، مهمترین و در عین حال ساده ترین راه توسعه فضای سبز می باشد. گسترش و توسعه فضای سبز در کشورهای مختلف همبستگی زیادی با محیط طبیعی و پیشرفت های هر کشور دارد. اصولا وجود فضای سبز مناسب در شهرها افزون بر سلامت جسمانی، موجب آرامش روان، بازده کاری بیشتر و کیفیت زندگی برتر می گردد. در شهر زاهدان و منطقه 3 شهری آن که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است، کمبود شدید فضای سبز شهری محسوس می باشد. به طوری که بر اساس یافته های این تحقیق، با توجه به جمعیت 169443 نفری منطقه 3 شهر زاهدان در سال 1384 با بعد خانوار 5 نفر، در مجموع سرانه فضای سبز 7/2 متر مربع می باشد؛ که با استاندارد فضای سبز شهری که حدود 15 متر سرانه را مطلوب قلمداد می نماید، به شدت فاصله دارد، در عین حال توزیع فضایی آن نیز بسیار نامتعادل و نامتناسب می باشد. چنانکه در مجموع این فضاهای سبز تنها در 6 پارک، 11 میدان و 13 بلوار موجود در این منطقه قرار گرفته و سایر فضاهای شهری منطقه ی3 بخصوص در جنوب و غرب آن فاقد هر گونه سبزینه ای می باشند. فضاهای سبزی که در طرح تفصیلی شهر برای این منطقه پیش بینی شده نیز با گذشت حدود 15 سال از اجرای طرح تفصیلی شهر زاهدان، عملا متحقق نشده است. این در حالی است که جانمایی فضای سبز پیشنهادی در طرح تفصیلی نیز به لحاظ توزیع فضایی - مکانی متناسب نبوده است. رهیافت های حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که علاوه بر کمبودها و نیازهای موجود، با توجه به اینکه در ده سال آتی منطقه 3 زاهدان بنا به پیش بینی به حدود 223664 نفر جمعیت خواهد رسید، با توجه به شرایط محیطی منطقه و با حداقل 8 مترمربع سرانه شهری در آن افق نیاز به 1789312مترمربع فضای سبز در این منطقه خواهد بود، به عبارت دیگر در سال 1394 (نسبت به وضع موجود که کل فضای سبز منطقه حدود 461495 مترمربع می باشد) عملا به حدود 1327816 متر مربع فضای سبز جدید نیز در این منطقه نیاز خواهد بود تا بتوان حداقل سرانه استاندارد فضای سبز شهری را تامین نمود.
خلاصه ماشینی:
"به طوری که بر اساس یافتههای این تحقیق،با توجه به جمعیت 169443 نفری منطقهی 3 شهر زاهدان در سال 1384 با بعد خانوار 5 نفر،در مجموع سرانهی فضای سبز 7/2 مترمربع میباشد؛که با استاندارد فضای سبز شهری که حدود 15 متر سرانه را مطلوب قلمداد مینماید،به شدت فاصله دارد،درعینحال توزیع فضایی آن نیز بسیار نامتعادل و نامتناسب میباشد.
در مجموع شهر زاهدان دارای 3 منطقه میباشد و مساحت کل فضای سبز شهری زاهدان بر اساس اعلام سازمان پارکها و فضای سبز در سال 1382 برابر با 1280000 مترمربع بوده است که این متراژ علاوه بر مساحت پارکها،میادین و بلوارها،مساحت فضای سبز ادارات و خانهها را نیز در بر میگیرد و با توجه به جمعیت همان سال که حدود 507936 نفر بوده است؛در نتیجه سرانه فضای سبز در سال 1382،برابر با 5/2 مترمربع بوده است که با توجه به سرانه پیشنهادی طرح تفصیلی زاهدان که 4/7 مترمربع برای هرنفر بوده فاصله زیادی را نشان میدهد(محمدی،1384:59).
در نهایت بر اساس نتایج به دست آمده در این پژوهش برای منطقهی 3 شهری زاهدان سرانهی فضای سبز حدود 7/2 مترمربع به ازای هرنفر میباشد که بیانگر آن است که وضعیت این منطقه به نسبت سایر مناطق و حتی نسبت به کل شهر از این حیث بهتر میباشد،ولی نسبت به سرانهی استاندارد فاصله زیادی دارد(مطالعات میدانی نگارندگان:1385).
2-در وضع موجود: الف-در سال 1384 وضع موجود فضای سبز شهری منطقهی 3 شهری زاهدان از عدم تعادل شدید در پراکنش فضای سبز در سطح منطقه برخوردار بوده؛به طوری که نه تنها فضای سبز پیشنهادی طرح تفصیلی اجرا نشده بلکه فضاهای جدیدی هم که بعضا ایجاد شده است بسیار نابجا و نامتناسب بوده و عملا بحران فضای سبز در این منطقه را نشان میدهد."