چکیده:
انقلاب مشروطیت و به تبع آن ورود افکار و آراء جدید،اثرات عمیقی بر تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران برجای گذاشت و باعث تغییراتی شگرف در جامعه ایرانی آن زمان گشت. یکی از این تحولات،تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی و دخالت مستقیم مردم در امر تصمیمگیری امور حکومتی از راه انتخاب نمایندگان بود.هرچند این انجمنها عملا در راه تحقق اهداف خود در بعد تئوری و عملی با مشکلاتی از قبیل عدم هماهنگی بین اعضای انجمنها،عدم همکاری دستگاههای اجرایی مرتبط و مناسب نبودن زمینههای سیاسی و اجتماعی روبرو شدند،لیکن به عنوان بازوی اجرایی مجلس شورای ملی در مشهد و سایر شهرها توانستند در راه تحقق اهداف سیاسی،اجتماعی و فرهنگی،گامهای بلندی بردارند.
خلاصه ماشینی:
"انجمن ابتدا پیشنهاد را نپذیرفته04و برای رفع اختلاف بین مجاهدین و مخالفان گردهمایی بزرگی را در باغ عنبر تشکیل داد در این گردهمایی مخالفان و موافقان مشروطه اعیان و تجار از هر محله حدود 004 نفر نیز حضور داشتند و نهایتا پیمان اتحادی بین آنها بسته شد و بیانیهای بین محلات،معابر،پخش گردید سپس جمعیت به سوی منزل سید محمد باقر مرحوم معروف به شفتی که جنب مسجد جامع بود رفته و قرار شد محل جدید جلسات انجمن باشد14.
(8)-غلامرضا جلالی:حیات و حرکت ضداستبدادی شیخ ذبیح الله مجتهد قوچانی،نگاه حوزه[نشریه]،اردیبهشت 67، ص 7؛2-انتخاب شش نفر ناظر برای نظارت بر انتخابات مجلس شورای ملی بود و این شش نفر عبارت بودند از تجار: میراز حسن افشار،2-از علما میرزا عبد الباقی 3-از شاهزادگان جلیل میرزا 4-از اشراف رکن التولیه 5-از ملاکین معین التجار، 6-از اصناف محمد کاظم بلورفروش.
(02)-با بالا گرفتن مسأله ناامنی در اطراف و اکناف خراسان،انجمن ایالتی جلسه فوق العاده تشکیل داد و در آن از شوکت الدوله رئیس سوارهای تیموری و شجاع الملک رئیس سوارهای هزارهای و لشکرنویس باشی مستوفی قشون خراسان دعوت نمودند که در آن جلسه حضور بههم رسانند و بعد از شور و مشورت رای انجمن بر این قرار گرفت که از دولت درخواست پول برای این افراد نموده تا تعداد افراد مورد نیاز را لشکر فراهم کنند بعد از تلگرافات پیاپی و عدم نتیجهگیری توسط انجمن و رکن الدوله از تهران،باشورت وزیر و سالار مکرم باهم به انباره ذخیره قشون رفتند تا به حساب خود مقدار زیادی اسلحه به دست بیاورند،ولی با کمال تعجب هیچ اسلحهای در آنجا پیدا نکردند و معلوم شد که تفتگها را آصف الدوله و مظفر نظام برای فایده شخصی بفروش رسانده بودند."