روشنفکری چیست؟ گفتگو و مصاحبه

در این گفت‌وگو، چیستی مقوله روشنفکری و ویژگی‌های آن و نیز انگیزه‌های روشنفکری و حیطه‌های مختلف روشنفکران بررسی شده است و در ضمن آن به مسؤولیت‌های اجتماعی روشنفکران در خلق تئوری‌های جدید که نشأت‌گرفته از ذات جامعه باشند، اشاره شده است. در بررسی انگیزه‌های روشنفکری سکولار به سه احتمال: شهرت، علم و وطن‌پرستی اشاره شده است.

"بالیدن در آزادی درونی و بیرونی ویژگی بارز روشنفکران است؛ بنابراین یکی از ویژگی‌های روشنفکری، خودآگاهی است؛ یعنی می‌داند در کجا و چگونه زندگی می‌کند و اگر این الگو نواقصی داشته باشد آماده دگرگونی است. در اینجا نکته‌ای پیش می‌آید و آن این است که علی‌رغم اینکه روشنفکری و روشنگری سکولار مواهب جهانی ندارد چرا روشنگران همچنان نسبت به ابراز عقاید خود بعضا بی‌باک و جسورند؟ آیا دنبال شهرت و اقبال عمومی‌اند؟ یا اینکه به نوعی ارزش معتقدند؟ در جوامع، ارزش‌هایی شکل می‌گیرند که گاهی به صورت نیاز هم در می‌آیند که ارضای این نیازهای روانی یا معنوی می‌تواند بهانه خطر کردن روشنفکران قرار گیرد. به بیان دیگر، معرفت عصری معرفتی متغیر است؛ از این رو جمع میان معرفتی عصری داشتن با معرفتی فرازمانی داشتن نیازمند توضیح است؛ زیرا معرفت فرازمانی معرفتی است که تحولات و تغییرات متأثر از گذشت زمان در آن تأثیر نمی‌گذارد؛ بنابراین، این بخش از گفته‌های آقای آزاد مبهم و تناقض‌آمیز است؛ به ویژه آنکه ایشان می‌گویند: «برای روشنفکر واقعی، اتوریته‌ای ذهنی وجود ندارد؛ یعنی هرگز از موضع یقین صحبت نمی‌کند."