نظری به اصول و فلسفه هنر اسلامی مقاله

"بالاخره بدون اینکه زیاد از مطلب دور شویم، باید به این نکته اشاره کنیم که از مشخصات «هندسه الهی» که هم دقیق و هم در عین حال غیر قابل پیش بینی است، یکی این است که از مکان مقدس حضرت ابراهیم(علیه السلام) که در بیابانی گم شده و مورد غفلت جماعتهای دینی بزرگ آن زمان قرار گرفته بود، استفاده کرده، آن را مبدأ تازه ای برای احیای توحید ابراهیمی که صبغه سامی دارد، قرار داده بود. حقیقت توجه به نقطه ای یگانه در نماز که فی نفسه درک ناشدنی است ولی بر روی زمین قرار دارد و در یگانگی خویش همانند مرکز هر یک از عوالم است، مبین وحدت اراده انسان با اراده کلی عالم است، این وحدت در قرآن بدین گونه بیان شده است: و الی الله ترجع الامور(5) یعنی بازگشت همه چیز بسوی خداست. در واقع عارف بزرگ اسلام، محیی الدین ابن العربی در یکی از عبارات خود در کتاب معروف فتوحات مکیه احترام مسیحیان نسبت به شمایل مقدس را با کلمات زیر مورد تأیید خاص قرار می دهد «اهالی بیزانس هنر نقاشی را به سر حد کمال رسانیدند زیرا در نظر آنها فردانیت سرور ما مسیح بزرگترین پایه برای توجه به توحید الهی است. ولی عدم گرایش به شمایل نگاری در اسلام دو جنبه دارد: از یک سو آن ضامن و مؤید عظمت ازلی انسان است و وجود آدمی که در صور خداوند آفریده شده است نمی باید مورد تقلید قرار گیرد، و همچنین یک اثر هنری که ضرورتا محدود و یک جانبه است، نباید حق او را غصب کند."