چکیده:
مطالعات مبتنی بر روش های فلسفی در کتابداری به لحاظ ماهیت و ابعاد این رشته همواره متاثر از دیدگاه های گروه های متفاوت فلسفی و پیروی از مکاتب متنوع و همچنین انواع روش ها در این زمینه بوده است. اما نتیجه این مطالعات در همه این سال ها چندان درخشان نیست. در آسیب شناسی عدم شکل گیری مبانی فلسفی کتابداری به این نتیجه، می رسیم که ماهیت و ابعاد گوناگون این رشته موجب نوعی ابهام و پیچیدگی در تعریف دقیق فلسفه کتابداری شده است. در هر حال اهمیت تبیین هویت، تنظیم اهداف و در نتیجه زمینه سازی موثر جهت رشد و شکوفایی علمی و حرفه ای کتابداری، ضرورت ایجاد مبانی فلسفه رشته کتابداری را یادآور می شود. بر همین اساس، رویکردهای فکری مختلف در قالب مدل هایی متنوع جهت پاسخ به این ضرورت به وجود آمده اند. از این میان دو، رویکرد شناختی و متافیزیکی به دلیل ماهیت فرا نظریه ای خود، به عنوان مهم ترین و بنیادی ترین رویکردهای فلسفی در کتابداری شناخته شده اند. بر پایه این مدل ها کتابداری فرا علمی است که حاصل ادغام جنبه های متنوع علوم طبیعی، اجتماعی و انتزاعی است. از این رو می توان آن را در سطوح متعدد مورد مطالعه قرار داد و به تعریف ارزش های وجودی آن بر مبنای جایگاه واقعی و عملکردی ای که در دانش بشری دارد، پرداخت. بنابراین با گشودن راه های مختلف پژوهشی زمینه ایجاد بنیان نظری مناسبی برای کتابداری فراهم می گردد.
خلاصه ماشینی:
"بر همین اساس،در نوشتهء حاضر ضمن بررسی اجمالی مبادی و سیر تحول و شکلگیری مبانی فکری تحلیل فلسفی کتابداری از آغاز تاکنون،نحوهء تاثیر انواع نگرشها و مکتبهای فلسفی و اجتماعی بر ایجاد فلسفهء کتابداری نیز مورد بررسی قرار میگیرد و بر همین اساس،نقش رویکردهای شناختی و متافیزیکی در فلسفهء کتابداری،از منظر صاحبنظران این رشته تعیین میشود.
بحث و نتیجهگیری آنچه از مجموع مطالعات شناختشناسی حوزهء کتابداری و اطلاعرسانی،از جمله بخش مندرج در صفحات پیشین همین نوشتار نتیجه میشود و تقریبا نظر بیشتر صاحبنظران این حوزه است،این نکته است که کتابداری نیز همانند سایر پدیدهها و در حوزهء خاص مطالعاتی این نوشتار،مانند سایر رشتهها به منظور تحلیل و ارزیابی تعاریف و دیدگاهها،نظریهپردازی و همچنین رشد دانش حرفهای خود،نیاز به مبانی نظری دارد که مبنای تعریف و شناخت ارزشهای بنیادین،قابلیتها و جایگاه آن قرار گیرد.
رویکرد دیگر در تحلیل فلسفی فرانظریهای کتابداری،رویکرد متافیزیکی است که مبتنی بر اصالت جنبههای مفهومی واقعیتهای متافیزیکی در این رشته است که در حال حاضر یکی از این مفاهیم یا واقعیتها،موضوع" فرا علم"بودن کتابداری،باتوجه به شباهت میان مفاهیم کتابداری و فرا علم است البته با این توضیح که گسترهء فرا علم،به منزلهء یک سطح میانجی است که فراگیری آن از دانش پایهء علمی و مفهومی تا دانش کاربردی و تجربی را در بر میگیرد؛از طرف دیگر گسترهء کتابداری نیز به دلیل ارتباط مستقیم با دانش مضبوط همهء انواع رشتهها،روشهای متعدد کتاب شناختی را در برمیگیرد."