پیدایش علم کلام و منزلت آن در میان علوم مقاله

"43 این علم علی رغم مخالفتهای شدید اصحاب حدیث، که از نظر دینی آن را بدعت و حرام می‌انگاشتند 44 و برخی از مشتغلان به فلسفه که آن ا سفسطه و علمی جدلی 45 و در نتیجه از نظر منطقی بی‌اعتبار می‌شناساندند، نه تنها جای خود را در میان علوم متداول در دار الاسلام باز کرد، بلکه چنانکه خواهیم گفت یکی از علوم مهم اسلامی و حتی اساس و بنیاد این علوم به شمار آمد و متفکران و متکلمان بزرگی همچون و اصل بن عطا(131-80/ 748-699)و عمرو بن عبید(144-80/761-699)، مؤسسان کلام اعتزال، ابو الهذیل علاف(محمد بن هذیل 235-135/850-753)نظام(ابو اسحق ابراهیم بن سیار، متوفی 231/845)، جاحظ(255-163/869-780)، متکلمان معتزلی، ابن نوبخت(ابو سهل اسماعیل بن اسحق، 311-237/923-851)متکلم امامی، اشعری(324-260/ 936-874)مؤسس کلام اشاعره، ماتریدی(متوفی 333/944)مؤسس کلام ماتریدی، قاضی باقلانی(403-338/1013-950)متکلم اشعری، شیخ مفید(413-336/ 1022-947)متکلم امامی، اسفراینی(متوفی 418/1027)متکلم اشعری، علم الهدی (علی بن حسین مرتضی، 436-355/1044-966)، متکلم امامی، امامی، امام الحرمین جوینی (478-419/1085-1028)متکلم اشعری، شیخ الطایفه ابو جعفر طوسی(460-385/ 1067-995)متکلم امامی، ابو حامد غزالی(505-450/1111-1058)، نصیر الدین طوسی(672-597/1247-1201)، علامه حلی، متکلمان امامی و بالأخره قاضی عضد الدین ایجی(متوفی 756/1355)متکلم اشعری در دار الاسلام پیدا شدند و در برابر مخالفان، یعنی اصحاب حدیث و فیلسوفان استوار ایستادند و نه تنها عقیده اصحاب حدیث را که کلام را از نظر دینی بدعت و حرام می‌انگاشتند رد کردند، بلکه در استحسان آن سخنها گفتند و حتی وجوب تعلیم و تعلم آن را از نظر دینی به ثبوت رسانیدند 46 و انتقادات فیلسوفان را هم که در بی‌اعتبار نشان دادن این علم وارد شده بود مردود شناختند و در مقابل ادله فلاسفه را، که ادعای برهانی بودن آنها را داشتند سست و اقوالشان را تهافت انگاشتند."