رساله در باب خلقت (مساله چهل و چهارم) مقاله

"در ذیل عنوان نخست چهار مطلب قابل تحقیق است:(1)آیا خدا علت‌ فاعلی همهء موجودات است؟(2)آیا مادهء نخستین مخلوق خداست؟یا اینکه‌ یک اصل مستقل همپایه با خداست؟(3)آیا خدا علت مثالی موجودات است‌ یا اینکه علل مثالی دیگری نیزی وجود دارید؟(4)آیا خدا علت غایی اشیاست؟ بند نخست: آیا ضروری است که هر موجودی مخلوق خدا باشد؟ بنابراین به بند نخست می‌پردازیم؛زیرا هیچ چیزی وجود ندارد که چیزی را بدون چیزی‌ که به نفس مفهوم آن تعلق دارد از موجودیت باز دارد،فی المثل می‌توان‌ انسانی عاری از سفیدی را یافت. من پاسخ می‌دهم که،باید گفته شود هر موجودی که به هر نحوی‌ هست،از خداست،زیرا هر آنچه در هر شی‌ء بهره‌مند[از وجود]یافت می‌شود، باید به وسیله چیزی در آن ایجاد شده باشد که آن شی‌ء ذاتا به آن تعلق دارد، مثلا آهن بوسیله آتش گرم می‌شود،باری در بالا هنگام بحث درباب بساطت‌ خدا(مسأله 3،بند4)ثالت شد که خدا موجود قائم به ذات است؛و نیز ثابت‌ شد(مسأله 7،بند1،پاسخ 3 یا بند 2)که موجود قائم به ذات باید یکی باشد؛فی المثل،اگر سفیدی تمام موجودات غیراز خدا وجودشان از آن خودشان‌ نیست،بلکه از طریق بهره‌مندی(از وجود)موجودند،پس،باید امر دایر بر این باشد که همهء موجوداتی که براساس بهره‌مندی(های)متفاوت از وجود تنوع یافته‌اند،برای آنکه کم یا بیش کامل باشند،معلول یگانه موجود اولی‌ باشند که اکمل(موجودات)است. پاسخ اعتراض نخست:هرچند که نسبت معلول با علتش جزء تعریف‌ یک موجود معلول نیست،هنوز هم،به‌عنوان یک نتیجه،تابع چیزی است‌ که به مفهوم آن تعلق دارد؛زیرا از این واقعیت که یک شی‌ء یک موجود بهره‌مند(از وجود)است،نتیجه می‌شود که آن معلول دیگری است."