خلاصه ماشینی:
"رفیق روحانی در تمام این مدت که من حرف میزدم با نهایت دقت و محبت گوش میدادند و با قیافه و حرکات گاهی تصدیق و گاهی تعجب و گاهی چنانکه بمسأله مشکلی رسیدهایم پیشانی را پرچین کرده و نگاه تندی داشته و بالاخره از طولانی شدن بحث خسته شده فرمودند: بنظر ابتدائی،این حرفها ضد و نقیض است شما هم قبول میکنید که محیط روی همه چیز حتی قدرت تشخیص اثر میگذارد و هم اسنان را در برابر محیط آزاد میدانید و میگوئید میتواند برخلاف مسیر آن پیش رود؟!
رفیق روحانی:از توضیحات شما متشکرم بله همینطور است که میفرمائید محیط روی شکل گرفتن احساس و ارداک اثر میگذارد اما تعقیب این اثر و همگام شدن با آن اجباری نیست و الا راستی باید آدمی را در کارهایش مجبور بدانیم رد صورتیکه بدون شک انسان مختار است و کارهائی که از او سر میزند با نورافشانی خورشید و حرارتبخشی آتش و آثار الکتریسته و کار مکرب تفافوت میکند،همهء این حرفها درست است اما تصدیق میفرمائید که برخلاف جهت محیط فکر کردن،کار کردن درست مثل شناگری است که برخلاف جهت حرکت آب شنا کند یعنی انرژی زیادتری مصرف شده و خیلی زود خسته میشود.
:خیلی متأسفم که بیک نکته عنایت نفرمودید بقول شما آقایان روحانیون مثالها مطالب را گرچه از نظری بفهم انسان نزدیک میکند اما از جهتی هم دور میسازد بله موافقت و مخالفت با محیط همانطور که مثال زدید چون شنا کردن در جهت موافق یا مخالف آب است اما با این تفاوت که حرکت آبهای چشمه و رودخانه هیچگاه در اختیار و اراده انسانها نیستند و روی اصول طبیعی خود بهرطرف که شیب بیشتری باشد پیش میروند برخلاف محیط که در اختیار انسانها است و بزودی میتوان در آن تغییر جهت ایجاد کرد."